Araştırma Makalesi
HALK HİKÂYELERİNDE ATAERKİL BİR İDEOLOJİ OLARAK “NAMUS” VE ERKEK KİMLİĞİNİN KURGULANMASINDA NAMUS DÜŞÜNCESİNİN ÜSTLENDİĞİ İŞLEVLER ÜZERİNE
Öz
Sosyal bilimler literatüründe genel olarak kitlelerin şekilsiz inançlarına gönderme yapacak
şekilde kullanılan “ideoloji” teriminin; en temel düzeyde belirli hedeflere yönlendirilmiş olan
“kültürel amaçları” ifade ettiği ve toplumsal cinsiyet sahasına gelindiğinde ise cinsiyet rejiminin
inşa edilmesi/devam ettirilmesinde önemli rollere sahip olan “bilişsel sistemler”e referans
verecek şekilde kullanıldığı görülür. Bu bakımdan özellikle Akdeniz toplumlarında görülen ve
cinsiyetler arasındaki ilişkileri düzenlemekle kalmayıp; aynı zamanda bireylerin toplumdaki
yerlerini ve davranışlarını işaretleyerek arzularını kontrol altına alan “namus düşüncesi”nin;
esasında erkek ve kadın kimlikleri arasında eşitsizlikler yaratan ve kadın cinselliğinin denetimini
sağlayan “ataerkil bir ideoloji” olarak belirdiği anlaşılır. Bununla birlikte, günümüzde büyük
oranda kitle iletişim araçlarıyla dolaşıma sokulan ve toplumsal cinsiyete yönelik performansların
karakterlerine etki eden namus düşüncesinin; kitle iletişim araçlarının olmadığı tarihsel
dönemlerde (yani yüz yüze iletişimin hâkim olduğu birincil sözlü kültür ortamında) halk anlatıları
aracılığıyla dolaşıma sokulduğu ve böylelikle halk hikâyelerinin, söz konusu ideolojik
düşüncenin yaygınlaştırılması ve dinleyici kitlelerine benimsetilmesi açısından etkili bir
enstrüman olarak kullanıldığı görülmektedir. Bu nedenle bu makalede, Türk kültürel belleğinin
bir yansıması olarak değerlendirilebilecek olan Anadolu sahasına ait bazı halk hikâyesi
örneklerine odaklanılmış ve ataerkil bir ideoloji olarak erkek kimliğine iliştirilmiş olan “namus
düşüncesi”; kadın cinselliğinin denetimi ve patriarkal statükonun devamlılığı açısından üstlendiği
işlevlerle birlikte, söz konusu örnekler üzerinden değerlendirilmeye çalışılmıştır
şekilde kullanılan “ideoloji” teriminin; en temel düzeyde belirli hedeflere yönlendirilmiş olan
“kültürel amaçları” ifade ettiği ve toplumsal cinsiyet sahasına gelindiğinde ise cinsiyet rejiminin
inşa edilmesi/devam ettirilmesinde önemli rollere sahip olan “bilişsel sistemler”e referans
verecek şekilde kullanıldığı görülür. Bu bakımdan özellikle Akdeniz toplumlarında görülen ve
cinsiyetler arasındaki ilişkileri düzenlemekle kalmayıp; aynı zamanda bireylerin toplumdaki
yerlerini ve davranışlarını işaretleyerek arzularını kontrol altına alan “namus düşüncesi”nin;
esasında erkek ve kadın kimlikleri arasında eşitsizlikler yaratan ve kadın cinselliğinin denetimini
sağlayan “ataerkil bir ideoloji” olarak belirdiği anlaşılır. Bununla birlikte, günümüzde büyük
oranda kitle iletişim araçlarıyla dolaşıma sokulan ve toplumsal cinsiyete yönelik performansların
karakterlerine etki eden namus düşüncesinin; kitle iletişim araçlarının olmadığı tarihsel
dönemlerde (yani yüz yüze iletişimin hâkim olduğu birincil sözlü kültür ortamında) halk anlatıları
aracılığıyla dolaşıma sokulduğu ve böylelikle halk hikâyelerinin, söz konusu ideolojik
düşüncenin yaygınlaştırılması ve dinleyici kitlelerine benimsetilmesi açısından etkili bir
enstrüman olarak kullanıldığı görülmektedir. Bu nedenle bu makalede, Türk kültürel belleğinin
bir yansıması olarak değerlendirilebilecek olan Anadolu sahasına ait bazı halk hikâyesi
örneklerine odaklanılmış ve ataerkil bir ideoloji olarak erkek kimliğine iliştirilmiş olan “namus
düşüncesi”; kadın cinselliğinin denetimi ve patriarkal statükonun devamlılığı açısından üstlendiği
işlevlerle birlikte, söz konusu örnekler üzerinden değerlendirilmeye çalışılmıştır
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AKCA, Emel BAŞTÜRK ve TÖNEL, Ebru (2011). “Erkek(lik) Çalışmalarına Teorik Bir Çerçeve: Feminist Çalışmalardan Hegemonik Erkekliğe”, Medyada Hegemonik Erkek(lik) ve Temsil, İstanbul: Kalkedon Yayınları, s. 11-41.
- ALTINKAYNAK, Erdoğan (2008). Âşık Mehmet Hicranî’nin Hikâyeleri, Konya: Kömen Yayınları.
- ASSMANN, Jan (2001). Kültürel Bellek: Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik, (Çeviren: Ayşe Tekin), İstanbul: Ayrıntı Yayınları
Toplam 3 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 17 Mart 2021 |
| Gönderilme Tarihi | 11 Kasım 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Cilt: 9 Sayı: 26 |
Cited By
Toplumsallaştırılmış Cinsiyet Rolleri Bağlamında Keloğlan Masallarının Kadın Kahramanları
Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi
https://doi.org/10.34083/akaded.996498
Avrasyad''de yayınlanan makaleler, Creative Commons Atıf-Gayriticari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC 4.0) ile lisanslanmıştır. Bilimsel araştırmaları kamuya ücretsiz sunmanın bilginin küresel paylaşımını artıracağı ilkesini benimseyen dergi, tüm içeriğine anında açık erişim sağlamaktadır. Makalelerdeki fikir ve görüşlerin sorumluluğu sadece yazarlarına ait olup Avrasyad''nin görüşlerini yansıtmazlar. Kullanım Şartları ve Gizlilik Politikası