Öz
Konya’nın otuz bir ilçesinden biri olan Bozkır, merkeze 116 km uzaklıkta yer almaktadır. Selçuklular ve Karamanoğulları dönemlerinde Türk yerleşimine sahne olan Bozkır, Osmanlılar döneminde de bölgede çıkarılan madenden dolayı önemini korumuştur. XIX. yüzyılda değişen ve yeniden biçimlenen merkezi yönetim, özellikle Tanzimat reformlarıyla birlikte kent organizasyonuna birçok yeni mimari ögeler kazandırmıştır. Bu yapılardan en önemlileri hükümet konakları ve askerî yapılardır. Bu çalışmada, XIX. yüzyılda Bozkır kazasında inşa edilmiş ancak, günümüze ulaşamamış hükümet konağı ve redif deposu binaları ele alınmıştır. Bozkır’ın eski fotoğraflarından ve arşiv belgelerinden yararlanılarak hazırlanmış bu çalışmada, Anadolu örnekleriyle de karşılaştırma yapılarak dönem içerisindeki yerleri vurgulanmıştır. Bozkır Hükümet Konağı zemin + bir katlı, ön cephesi öne çekilerek vurgulanmış ve ana girişin yerleştirildiği cephe meydana bakacak şekilde düzenlenmiştir. Plan olarak ise haçvari planın (dört yöne çıkma yapan) uygulandığı nadir bir örnektir. XIX. yüzyılın başlarında gelişen Neo-klasik üslupta inşa edilen askerî yapıların en tipik özelliği, Antik döneme atıfta bulunan sütun başlıklarına dayanan üçgen alınlıklar, kat arası silmeler ve yuvarlak kemerlere sahip olmasıdır. Bozkır Redif Deposu da II. Abdülhamid döneminde yaptırılmış, muhtemelen dikdörtgen planlı, bodrum + iki katlı ve kesme taştan kâgir olarak inşa edilmiş, iki sütun tarafından taşınan üstü balkonlu arkat şeklinde taşıntı yapan giriş bölümüne ve yarım daire alınlığa sahip oluşuyla, dönemin diğer askerî yapılarıyla benzer özelliklere sahiptir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aydın, D., Özgen, M. M. (2009). “Osmanlı Devletinde Redif Kışlalarının Mimari Karakterleri: Ilgın ve Bolvadin Redif Kışlası”. Türk-İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 7, 51-62.
- Aydın, Ö. (2006). Son Dönem Osmanlı Mimarlığı’nda Batılı Klasik Oranların Kullanımı Üzerine BirAraştırma: Sultan II. Abdülhamid Devri (1876-1909) Hükümet Konaklarında Sütun Düzeni Analizi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
- Avcı, Y. (2017). Osmanlı Hükümet Konakları Tanzimat Döneminde Kent Mekânında Devletin Erki ve Temsili. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Bahar, H. (2007). “Erken Dönemlerde Bozkır ve Çevresinin Tarihi”. Mustafa Yılmaz vd. (Ed.), Bozkır’ın Dünü ve Bugünü Sempozyumu içinde (s. 2-18), 12 Kasım 2016, Konya.
- _______. (2011). “Bozkır İlçe”. Konya Ansiklopedisi içinde (Cilt 2, s. 170-172). Mehmet Birekul (Ed.), Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
- Batur, A. (1985). “Batılılaşma Döneminde Osmanlı Mimarlığı”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi içinde (Cilt 4, s. 1038-1067). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Bulut, M. (2006). Sivas’taki Geç Dönem Osmanlı Kamu Yapıları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Selçuk Üniversitesi, Konya.
- Çadırcı, M. (1963). “Anadolu’da Redif Askeri Teşkilatı’nın Kuruluşu”. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, 8(14), 63-75.
- Çelik, Ş. (2000). “XVI. Yüzyılda İçel Yörükleri Hakkında Bazı Değerlendirmeler”, Anadolu’da ve Rumeli’de Yörükler ve Türkmenler Sempozyumu Bildirileri içinde (s. 83-101), 14 Mayıs 2000 Tarsus, Ankara.
- Çiftçi, A. (2004). 19. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Askeri Mimari ve İstanbul’da İnşa Edilen Askeri Yapılar. Yayınlanmamış doktora tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
- Erdoğru, M. A. (1998). Osmanlı Yönetiminde Beyşehir Sancağı (1522-1584). İzmir: Anadolu Matbaacılık.
- Eyice, S. (1981). “XVIII. Yüzyılda Türk Sanatı ve Türk Mimarisinde Avrupa Neo-Klasik Üslubu”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Yıllığı, 9-10, 163-189.
- Güzel, E., Gülen, M. (2019). “Tarihi Yapıların Yeniden İşlevlendirilmesi: Bandırma Redif Kışlası Karargâhı Örneği”, Mehmet Emin Erçakar vd (Ed.), 3. Uluslararası Bölgesel Kalkınma ve Üniversitelerin Rolü Sempozyumu “Bandırma’nın Geleceği” Bildiriler Kitabı içinde (s. 705-716) (21-22 Kasım 2019), Balıkesir.
- Karal, Z. E. (1983). Osmanlı Tarihi, Cilt V, Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri (1789-1856), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Muşmal, H. (2005). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Beyşehir ve Çevresinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı (1790- 1864). Yayınlanmamış doktora tezi. Selçuk Üniversitesi, Konya.
- Ortaylı, İ. (2000). Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalle İdareleri (1840-1880), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Ödekan, A. (1994). “Ampir Üslubu”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (Cilt 1, 247-249). İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını.
- Özgen, M. M. (2013). Osmanlı Devleti Ordu Sisteminde Redif Teşkilatı ve II. Abdülhamid Dönemi Redif Binaları. Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi, Konya.
- _____________________. (2014). “Koçhisar Redif Deposu”. Türk-İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 17, 91-107.
- _____________________. (2016). Sultan İkinci Abdülhamid Han Devri Osmanlı Redif Binaları, İstanbul: Hamidiye Kitaplığı.
- Özkaya, Y. (2001). “III. Selim Döneminde Kara Ordusunda Yapılan Yenilikler”. Yedinci Askerî Tarih Semineri Bildirileri II, Ankara: Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, 1-10.
- Sezer, H. (2000). “Yeniçeri Ocağının Kaldırılması ve Sonrasında Meydana Gelen Askeri-Sosyal Gelişmeler (1826–1827)”. Yedinci Askeri Tarih Semineri Bildirileri I içinde (s. 67-68). Ankara: Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları.
- Strabon, (2000). Antik Anadolu Coğrafyası (Geographika: XII). Adnan Pekman (Çev.). Dördüncü Baskı. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
- Sümer, F. (1995). “Bozkır Tarihi Hakkında Bilgiler I”. Türk Dünyası Tarih ve Kültür Dergisi, 102, 9-10.
- Şafakçı, H., (2013). “Tarihi Süreçte Bir Yerleşim Yerinin İsimleri: Konya-Bozkır Örneği”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(28) 340-347.
- ____________. (2016). “16. Yüzyılda Siristad”, Uluslararası Sempozyum: Geçmişten Günümüze Bozkır (06-08 Mayıs 2016), Hasan Bahar vd. (Ed.), Konya: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, 237-272.
- Tebrik-name-i Milli. (t.y). İstanbul: Tahir Bey Matbaası.
- Topçu, S. M. (2014). “Yozgat-Akdağmaden Redif Teşkilatı Debboy Binası”. Turkish Studies-Sanat Tarihi Araştırmaları Kültürel Kimlikte Gelenek, Çeşitlilik ve Değişim Prof. Dr. Hakkı Acun Armağanı, Murat Çerkez, Muhammet Görür, Bülent İşler (Ed.), 9(10), 1023-1038.
- Topçubaşı, M., Eyüpgiller, K. K. (2010). “19. Yüzyılda Kastamonu Eyaleti’nde Hükümet Daireleri”. İtüdergisi/a, 9(2), 108-120.
- Topçubaşı, M. (2009). 19. Yüzyılda Kastamonu Eyaleti’nde Kamu Yapıları ve Yeniden Kullanım Sorunları. Yayınlanmamış doktora tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
- Toptaş, R. (2016). “Bergama Hükûmet Konağı Örneğinde II. Abdülhamit Dönemi Hükûmet Konakları”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(47), 411-428.
- Tuş, M. (2007). “Bozkır: Osmanlılar Dönemi”. Mustafa Yılmaz vd. (Ed.), Bozkır’ın Dünü ve Bugünü Sempozyumu içinde (s. 59-66), 12 Kasım 2016, Konya.
- Türkmen, K. (2020). Tanzimat’tan Sonra Karahisar-ı Sahip Sancağı’nda Türk Mimarisi (1839-1923). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
- Umar, N., Can, C. (2019). “Adana Vilayeti Hükümet Konakları”. Megaron, 14(4), 530-543.
- Ünkazan, S. (2013). Edirne ve Çevresinde Osmanlı Dönemi Askerî Mimari. İstanbul: Edirne Valiliği Kültür Yayınları.
- Yazıcı, N. (2010). “Amasya’daki Hükümet Konağı Binaları”. Sanat Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 18, 91-106.
- Yazıcı Metin, N. (2019a). “Son Dönen Osmanlı Mimarlığının Başat Yapıları: Hükümet Konakları”. Ayşe Budak, Muzaffer Yılmaz (Ed.), Osmanlı Sanatında Değişim ve Dönüşüm içinde (s. 273-315). Konya: Literatürk Academia.
- __________________. (2019b). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Hükümet Konaklarının İnşa Süreci ve Mimarisi Devlet Kapısı. İstanbul: Kitapevi Yayınları.
- Yıldız, İ. (2017). “Diyarbakır’ın Ergani İlçesi’nde Tespit Edilen Kültür Varlıkları”. H. Sibel Ünalan Özdemir, Mükerrem Kürüm, Nurdan Akbulut (Ed.), Uluslararası XVIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (22-25 Ekim 2014) Bildiriler içinde (s. 647-670). Aydın: Efeler Belediyesi Kültür Yayınları.
- Yılmaz, G. (2020). Tokat İlinde Geç Osmanlı Dönemi ve Erken Cumhuriyet Dönemi Kamu Yapıları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ordu Üniversitesi, Ordu.
- Yılmaz, M. (2011). “Bozkır Selçuklu ve Osmanlı Dönemi”. Konya Ansiklopedisi içinde (Cilt 2, s. 172-178). Mehmet Birekul (Ed.), Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
- Yılmaz, M. (2015). Aydın’da Türk Devri Kamu Yapıları. Yayınlanmamış doktora tezi. Selçuk Üniversitesi, Konya.
- ______________. (2018). “Malatya Askerlik Şubesi Binası”. Tarihin Peşinde‐Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi‐, 20, 405‐428.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Haziran 2021 |
| Gönderilme Tarihi | 5 Nisan 2021 |
| Kabul Tarihi | 3 Mayıs 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Cilt: 4 Sayı: 1 |
Kaynak Göster
Cited By
Sultan II. Abdülhamid dönemi hükümet konakları üzerine bir tipoloji denemesi: Türkiye’deki örneklerin plan-mekân özelliklerinin analizi
GRID - Architecture, Planning and Design Journal
https://doi.org/10.37246/grid.984941
Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.
Karamanoglu Mehmetbey University Journal of the Faculty of Letters is lisensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-No Derivative 4.0 International License.