Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi

Öz

Tarihi veriler ve modern araştırmalar bir konuda aynı şeyi söylemektedir; İnsan-özellikle çocuklar- oyunla öğrenmektedir. Psikologlar insanın çocukluk döneminde oynadığı oyunların aynı zamanda bir öğrenme olduğunu ifade etmektedirler. Tarihsel süreçte de öğrenmenin çocukluk döneminde başladığının birçok örneği bulunmaktadır. Mesela Türklerin tarihine bakacak olursak; doğduğu topraklardan çok farklı coğrafyalara yayılan ve buralarda irili ufaklı devletler kuran bir millet görülmektedir. Bunun için de yapılan akademik çalışmalarla ortaya konulan yorumlar Türklerin savaşçı bir millet olduğu noktasında hemfikirdir. İşte Türklerin savaşçı millet olmasında belki de en önemli etken; kız olsun erkek olsun çocuk yaşta oyun görünümünde alınan eğitimler olmuştur. Öyle ki; Türkler çocuklarına ata binme, kılıç kullanma, ok ve yay kullanımını küçük yaşta yapılan talimlerle öğretmişlerdir. Sonrasında savaşçı bir nesil ortaya çıkarken, çocuklar bu eğitimlerini hem o esnada hem de sonrasında bir oyun olarak devam ettirmişlerdir. Bu gelenek nesilden nesle devam ederek esasında günümüze kadar gelmiştir. Günümüzde de çocukların oyunla öğrenirken, bu oyunlarının içerisinde hala savaş oyunlarının olması da bundan olsa gerektir. İşte bu kültürün geleneksel olarak oyunla öğrenme durumu Osmanlı Devleti’nde de devam etmiştir desek yanlış olmayacaktır.
Osmanlı Devleti’nin yönetim merkezi olan sarayda birçok sporun yapıldığı ve oyunların oynandığı görülür. Cambazlar, çingeleneler, ateşbazlar vb.’lerin sergiledikleri oyunlar sadece seyirlik bir eğlencedir. Cirit, çevgan, at yarışı, güreş, matrak gibi oyunlar ise hem bir eğlence hem de bir talim olarak değerlendirilmelidir. Yukarıda belirtilen oyunlarla ilgili çeşitli çalışmaların yapılmış olması, bahsi geçen oyunlar hakkında daha fazla malumat edinmemizi sağlamıştır. Ancak bu oyunlar arasında değerlendirebileceğimiz tomak hakkında verilen malumatların sınırlı ve kısmen yanlış olması oyun üzerinde daha detaylı bir çalışmanın yapılması ihtiyacını ortaya koymuştur. Bu düşünceden hareketle başta arşiv vesikaları olmak üzere oyunun oynandığı dönemde kaleme alınan dönemin yerli (müverrihler, ruznameciler) ve yabancı kaynaklarıyla sonrasında günümüze kadar yapılan araştırmalardan yararlanılarak tomak oyunu hakkında geniş malumatlar verilmeye çalışılmıştır. Yapılan bu çalışmayla tomak oyunu hakkında; oyunun oynanış amacından, oynandığı mekâna, oyun kurallarından, padişahların oyuna olan ilgilerine kadar farklı konularda bilgi verilmiştir. Böylece XVIII. yüzyılın ilk çeyreğinde ortaya çıkan ve XIX. yüzyılın ilk yarısına kadar farklı padişahlar döneminde oynanan bir oyun olarak tomağın; genelde spor ve oyun tarihi, daha özelde ise Osmanlı spor ve oyun tarihinde nasıl bir yer teşkil ettiği ortaya konulmuştur.