Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Evaluation of Anxiety, Adaptation to the Disease and Self-Care Management of Patients Receiving Hemodialysis Treatment During the COVID-19 Pandemic Process

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 10 - 22, 26.04.2024

Elanur Yılmaz Karabulutlu Şeyda Karasu

https://doi.org/10.54189/hbd.1252971

Öz

Objective: The study was conducted as a descriptive study to evaluate the anxiety experienced by patients receiving hemodialysis treatment (HT) during the COVID-19 pandemic, their adaptation to the disease, and self-care management.
Methods: The study population consisted of 299 hemodialysis patients in hemodialysis centers. No sample selection was made in the study, and 220 hemodialysis treatment patients who met the inclusion criteria were included. The questionnaire, Coronavirus (COVID-19) Anxiety Scale, End-Stage Renal Failure Compliance Scale, and Self-Care Management Scale in Chronic Diseases were used to collect data.
Results: 50.5% of the participants are women, and 93.7% receive hemodialysis treatment 3 sessions a week. While 63.6% of the participants had an ideal weight problem, 93.6% did not have an organ transplant. Participants scored 5.70±6.20 on the COVID-19 Anxiety Scale, 1086.93±129.81 on the End Stage Renal Failure Compliance Scale, and 117.29±23.43 on the Self-Care Management in Chronic Diseases Scale. According to the ideal weight problem, COVID-19 Anxiety Scale, End Stage Renal Failure Compliance Scale, and Self-Care Management Scale in Chronic Diseases scores differ (p<0.05). A statistically significant difference was found in the End Stage Renal Failure Compliance Scale scores according to education level, and in End Stage Kidney Failure Compliance Scale and Self-Care Management Scale in Chronic Diseases scores according to occupation and place of residence (p<0.05). A low-level positive correlation was found between the COVID-19 Anxiety Scale scores of the participants and the Self-Care Management Scale in Chronic Diseases scores and age (p<0.05). A low-level and positive correlation was found between the participants' End Stage Renal Failure Compliance Scale scores and the Self-Care Management Scale in Chronic Diseases scores and age (p<0.05).
Conclusion: In this study, it was found that the COVID-19 anxiety levels of the patients who received HT treatment during the pandemic process were low, and the levels of compliance with end-stage renal failure and self-care management were high. It is recommended to evaluate patients' anxiety, adjustment, and self-care management and the affecting factors, especially in exceptional cases such as pandemics, and to apply nursing interventions to improve these variables.

Anahtar Kelimeler

Adaptation to Disease COVID-19 Anxiety Hemodialysis Self-Care Management

Kaynakça

  • Acar D, Güneş Z. (2018). Factors affecting therapeutic compliance in patients with chronic renal failure: Anxiety, depression, illness perception. Health Prim Care, 2(3),1-6.
  • Akbulut AS. (2020). Karaciğer nakli yapılan hastaların anksiyete, depresyon ve öz bakım yetileri ve etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
  • Aypak C, Önder Ö, Dicle M, Yıkılkan H, Tekin H, Görpelioğlu S. (2013). Hipertansif hastaların kan basıncı kontrol düzeylerinin ve tedavi uyumlarının değerlendirilmesi. Cukurova Medical Journal, 38, 224-232.
  • Aytap F, Özer Z. (2021). Kronik hastalığı olan bireylerde depresyon riski ile hastalık öz yönetimi arasındaki ilişki ve etkileyen faktörler. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 15(2), 212-222.
  • Basile C, Combe C, Pizzarelli F, Covic A, Davenport A, Kanbay M, et al. (2020). Recommendations for the prevention, mitigation and containment of the emerging SARS-CoV-2 (COVID-19) pandemic in hemodialysis centres. Nephrology Dialysis Transplantation, 35(5), 737-741.
  • Beaudet M, Ravensbergen L, DeWeese J, Beaubien-Souligny W, Nadeau-Fredette AC, Rios N, et al. (2022). Accessing hemodialysis clinics during the covıd-19 pandemic. Transportation Research İnterdisciplinary Perspectives, 100533.
  • Biçer İ, Çakmak C, Demir H, Kurt ME. (2020). Koronavirüs Anksiyete Ölçeği Kısa Formu: Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, 25(1), 216-225.
  • Bossola M, Pepe G, Vulpio C. (2018). The frustrating attempt to limit the interdialytic weight gain in patients on chronic hemodialysis: new insights into an old problem. Journal of Renal Nutrition, 28(5), 293-301.
  • Bulut S. (2019). Renal transplantasyon olan hastalarda immunosupresif ilaç tedavisine uyum ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Edirne.
  • Chan YM, Zalilah MS, Hii SZ. (2012). Determinants of compliance behaviours among patients undergoing hemodialysis in Malaysia. Plos One, 3.
  • Cicolini G, Palma E, Simonetta C, Nicola MD. (2012). Influence of family carers on haemodialyzed patients’ adherence to dietary and fluid restrictions: an observational study. Journal of Advanced Nursing, 68(11), 2410-2417.
  • Demir E. (2019). Notlarım: Örnekleme kuramı. Erişim tarihi: 16.08.2023, https://www.researchgate.net/publication/331224034_Ornekleme_Kurami.
  • Demırbas N, Kutlu R. (2020). Çoklu ilaç kullanan yetişkin bireylerin tedaviye uyumu ve öz-etkililik düzeyleri. Ankara Medical Journal, 20(2), 269-280.
  • Doğan R, Yıldız E, Bağcı N. (2022). Böbrek nakli hastalarında depresyon anksiyete stres seviyeleri ile immünosupresif tedaviye uyum arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 10(2), 539-553.
  • Erci B, Elibol M, Aktürk Ü. (2018). Hipertansiyon hastalarının tedaviye uyumunu ve yaşam kalitesini etkileyen faktörlerin incelenmesi. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 26(2), 79-92.
  • Fidancı İ, Eren ŞÜ, İşcan G. (2016). Dispepsi hastalarında tedaviye uyumu etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi Tıp Dergisi, 49(2), 72-78.
  • Hançerlioğlu S, Şenuzun Aykar F. (2018). Kronik Hastalıklarda Öz-Bakım Yönetimi Ölçeği ve Uyum Soru Formu’nun Türkçe’ye uyarlanması, geçerlik ve güvenirliği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(1), 175-183.
  • Hançerlioğlu S. (2014). Kronik hastalıklarda öz-bakım yönetimi ölçeği ve uyum soru formu’nun Türkçe’ye uyarlanması, geçerlik ve güvenirliği. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
  • Hyland P, Shevlin M, McBride O, Murphy J, Karatzias T, Bentall RP, et al. (2020). Anxiety and depression in the Republic of Ireland during the COVID‐19 pandemic. Acta Psychiatrica Scandinavica, 142(3), 249-256.
  • Kaplan V, Kürümlüoğlugil R, Bütün B. (2021). COVID-19 pandemisine bağlı karantina sürecinin ergenlerin gelecek beklentileri ve anksiyete düzeylerine etkisi. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 4(7), 12-23.
  • Kemppainen JK, Holzemer WL, Nokes K, Eller LS, Corless IB, Bunch EH, et al. (2003). Self-care management of anxiety and fear in HIV disease. Journal of the Association of Nurses in AIDS Care, 14(2), 21-29.
  • Kim B, Kim J. (2019). Influence of uncertainty, depression, and social support on self-care compliance in hemodialysis patients. Therapeutics and Clinical Risk Managemet, 22(15), 1243-1251.
  • Kim S, Kim E, Ryu E. (2019). Illness perceptions, self-care management, and clinical outcomes according to age-group in Korean hemodialysis patients. International Journal Of Environmental Research And Public Health, 16(22), 4459.
  • Kim Y, Evangelista LS, Phillips LR, Pavlish C, Kopple JD. (2010). The end-stage renal disease adherence questionnaire (esrd-aq): testing the psychometric properties in patients receiving in-center hemodialysis. Nephrology Nursing Journal: Journal of the American Nephrology Nurses, 37(4), 377-93.
  • Kursad O. (2020). Pandemi sürecinde nefroloji ve hemodiyaliz hastalarının yönetimi–Düzce Üniversitesi deneyimleri. Konuralp Medical Journal, 12(S1), 383-385.
  • Lugon JR, Neves PDMdM, Pio-Abreu A, Mazza do Nascimento M, Sesso R. (2021). Evaluation of central venous catheter and other risk factors for mortality in chronic hemodialysis patients with COVID-19 in Brazil. International Urology and Nephrology, 54(1), 193-199.
  • Ok E, Kutlu FY. (2019). Son Dönem Böbrek Yetmezliği Uyum Ölçeği Türkçe uyarlamasının psikometrik özellikleri. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3, 427-437.
  • Özdelikara A, Taştan A, Atasayar BŞ. (2020). Kronik hastalıklarda öz bakım yönetimi ve uyumun değerlendirilmesi. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(1), 42-49.
  • Özdemir Ö, Akyüz A, Doruk H. (2016). Geriatrik hipertansif hastaların ilaç tedavisine uyumları. Bakırköy Tıp Dergisi, 12(4), 195-201.
  • Peteet JR. (2020). COVID-19 anxiety. Journal of Religion and Health, 59(5), 2203-2204.
  • Poveda V, Amado L, Filgueiras M, Teixeira L, Miranda V, Santos-Silva A, et al. (2016). End-stage renal disease adherence questionnaire: translation and validation to the Portuguese language. Renal failure, 38(10), 1633-1638.
  • Sandalcı B, Uyaroğlu OA, Güven GS. (2020). COVID-19’da kronik hastalıkların rolü, önemi ve öneriler. Flora, 25(5), 1-7.
  • Saqib MAN, Siddiqui S, Qasim M, Jamil MA, Rafique I, Awan UA, et al. (2020). Effect of COVID-19 lockdown on patients with chronic diseases. Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical Research & Reviews. 14(6), 1621-1623.
  • Satıcı C, Kabalak PA, Yılmaz U. (2020). Akciğer kanseri ve COVID-19. Eurasian Journal of Pulmonology, 118-127.
  • Wahyudi RA, Cusmarih C. (2022). Effectiveness of family involvement in self-care management of hemodialysis patients at bekasi district hospital. Malahayati Nursing Journal, 4(10), 2792-2805.
  • World Health Organization. (2020). Coronavirus disease 2019 (COVID- 19) situation report- 52. Date of access: 01.03.2022. Retrieved from https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200312-sitrep-52-covid-19.pdf?sfvrsn=e2bfc9c0_4.
  • World Health Organization. (2022). Weekly epidemiological update on COVID- 19- 1 March 2022. Date of access: 01.03.2022. Retrieved from https://www.who.int/publications/m/item/weekly-epidemiological-update-on-covid- 19. 1-march-2022.
  • Yeşil Bayülgen M, Gün M, Erdoğan S. (2021). Kronik obsrüktif akciğer hastalığı olan hastaların öz bakım yönetimleri ve etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. Avrasya Sağlık Bilimleri Dergisi, 4 (2), 106-112.
  • Yıldırım H, Beyoğlu S. (2022). Kanser hastalarında öz bakım yönetiminin ve depresyonun covıd-19 korkusuna etkisi ve ilişkili faktörler: Tanımlayıcı çalışma. Turkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences, 14(3), 755-62.
  • Yılmaz Z, İstemihan F, Arayıcı S, Yılmaz S, Güloğlu B. (2020). COVID-19 Pandemi sürecinde bireylerdeki anksiyete ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Kriz Dergisi, 28(3), 135-150.
  • Yılmaz Z, Yılmaz S. (2021). Hemodiyaliz hastalarında COVID-19. Dicle Tıp Dergisi, 48,140-144.

COVID-19 Pandemi Sürecinde Hemodiyaliz Tedavisi Alan Hastaların Yaşadıkları Anksiyete, Hastalığa Uyum ve Öz Bakım Yönetiminin Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 10 - 22, 26.04.2024

Elanur Yılmaz Karabulutlu Şeyda Karasu

https://doi.org/10.54189/hbd.1252971

Öz

Amaç: Araştırma, COVID-19 pandemi sürecinde hemodiyaliz tedavisi (HD) alan hastaların yaşadıkları anksiyete, hastalığa uyum ve öz bakım yönetiminin değerlendirilmesi amacıyla tanımlayıcı olarak yapıldı.
Yöntem: Araştırmanın evrenini, Hemodiyaliz merkezlerinde takip edilen 299 Hemodiyaliz tedavisi alan hasta oluşturmuştur. Çalışmada örneklem seçimine gidilmeyerek, araştırmaya alınma kriterlerine uyan 220 Hemodiyaliz tedavisi alan hasta çalışmaya dahil edilmiştir. Verilerin toplanmasında soru formu, Koronavirüs (COVID-19) Anksiyete Ölçeği, Son Dönem Böbrek Yetmezliği Uyum Ölçeği ve Kronik Hastalıklarda Öz-Bakım Yönetimi Ölçeği kullanılmıştır.
Bulgular: Katılımcıların %50,5’i kadın, %93,7’si haftada 3 seans hemodiyaliz tedavisi almaktadır. Katılımcıların %63,6’sı ideal kilo sorunu yaşarken, %93,6’ sı organ nakli olmamıştır. Katılımcılar, COVID-19 Anksiyete Ölçeği’nden 5,70±6,20, Son Dönem Böbrek Yetmezliği Uyum Ölçeği’nden 1086,93±129,81 ve Kronik Hastalıklarda Öz-Bakım Yönetimi Ölçeği’nden 117,29± 23,43 puan almışlardır. İdeal kilo sorunu yaşama durumuna göre COVID-19 Anksiyete Ölçeği, Son Dönem Böbrek Yetmezliği Uyum Ölçeği ve Kronik Hastalıklarda Öz-Bakım Yönetimi Ölçeği puanları farklılık göstermektedir (p<0,05). Eğitim durumuna göre Son Dönem Böbrek Yetmezliği Uyum Ölçeği puanlarında, meslek ve yaşanılan yer durumuna göre ise Son Dönem Böbrek Yetmezliği Uyum Ölçeği ve Kronik Hastalıklarda Öz-Bakım Yönetimi Ölçeği puanlarında istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmiştir (p<0,05). Katılımcıların COVID-19 Anksiyete Ölçeği puanları ile Kronik Hastalıklarda Öz-Bakım Yönetimi Ölçeği puanları ve yaş arasında düşük düzeyli pozitif yönlü bir korelasyon tespit edilmiştir (p<0,05). Katılımcıların Son Dönem Böbrek Yetmezliği Uyum Ölçeği puanları ile Kronik Hastalıklarda Öz-Bakım Yönetimi Ölçeği puanları ve yaş arasında düşük düzeyli ve pozitif yönlü bir korelasyon tespit edilmiştir (p<0,05).
Sonuç: Bu araştırmada pandemi sürecinde HD tedavisi alan hastaların COVID-19 anksiyete düzeylerinin düşük olduğu, son dönem böbrek yetmezliğine uyum ve öz bakım yönetim düzeylerinin yüksek olduğu bulunmuştur. Özellikle pandemi gibi özel durumlarda hastaların anksiyete, uyum ve öz bakım yönetimlerinin ve etkileyen faktörlerin detaylı değerlendirilmesi, bu değişkenlerin iyileştirilmesine yönelik hemşirelik girişimlerinin uygulanması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

COVID-19 Anksiyetesi Hastalığa Uyum Hemodiyaliz Öz Bakım Yönetimi

Kaynakça

  • Acar D, Güneş Z. (2018). Factors affecting therapeutic compliance in patients with chronic renal failure: Anxiety, depression, illness perception. Health Prim Care, 2(3),1-6.
  • Akbulut AS. (2020). Karaciğer nakli yapılan hastaların anksiyete, depresyon ve öz bakım yetileri ve etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
  • Aypak C, Önder Ö, Dicle M, Yıkılkan H, Tekin H, Görpelioğlu S. (2013). Hipertansif hastaların kan basıncı kontrol düzeylerinin ve tedavi uyumlarının değerlendirilmesi. Cukurova Medical Journal, 38, 224-232.
  • Aytap F, Özer Z. (2021). Kronik hastalığı olan bireylerde depresyon riski ile hastalık öz yönetimi arasındaki ilişki ve etkileyen faktörler. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 15(2), 212-222.
  • Basile C, Combe C, Pizzarelli F, Covic A, Davenport A, Kanbay M, et al. (2020). Recommendations for the prevention, mitigation and containment of the emerging SARS-CoV-2 (COVID-19) pandemic in hemodialysis centres. Nephrology Dialysis Transplantation, 35(5), 737-741.
  • Beaudet M, Ravensbergen L, DeWeese J, Beaubien-Souligny W, Nadeau-Fredette AC, Rios N, et al. (2022). Accessing hemodialysis clinics during the covıd-19 pandemic. Transportation Research İnterdisciplinary Perspectives, 100533.
  • Biçer İ, Çakmak C, Demir H, Kurt ME. (2020). Koronavirüs Anksiyete Ölçeği Kısa Formu: Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, 25(1), 216-225.
  • Bossola M, Pepe G, Vulpio C. (2018). The frustrating attempt to limit the interdialytic weight gain in patients on chronic hemodialysis: new insights into an old problem. Journal of Renal Nutrition, 28(5), 293-301.
  • Bulut S. (2019). Renal transplantasyon olan hastalarda immunosupresif ilaç tedavisine uyum ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Edirne.
  • Chan YM, Zalilah MS, Hii SZ. (2012). Determinants of compliance behaviours among patients undergoing hemodialysis in Malaysia. Plos One, 3.
  • Cicolini G, Palma E, Simonetta C, Nicola MD. (2012). Influence of family carers on haemodialyzed patients’ adherence to dietary and fluid restrictions: an observational study. Journal of Advanced Nursing, 68(11), 2410-2417.
  • Demir E. (2019). Notlarım: Örnekleme kuramı. Erişim tarihi: 16.08.2023, https://www.researchgate.net/publication/331224034_Ornekleme_Kurami.
  • Demırbas N, Kutlu R. (2020). Çoklu ilaç kullanan yetişkin bireylerin tedaviye uyumu ve öz-etkililik düzeyleri. Ankara Medical Journal, 20(2), 269-280.
  • Doğan R, Yıldız E, Bağcı N. (2022). Böbrek nakli hastalarında depresyon anksiyete stres seviyeleri ile immünosupresif tedaviye uyum arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 10(2), 539-553.
  • Erci B, Elibol M, Aktürk Ü. (2018). Hipertansiyon hastalarının tedaviye uyumunu ve yaşam kalitesini etkileyen faktörlerin incelenmesi. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 26(2), 79-92.
  • Fidancı İ, Eren ŞÜ, İşcan G. (2016). Dispepsi hastalarında tedaviye uyumu etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi Tıp Dergisi, 49(2), 72-78.
  • Hançerlioğlu S, Şenuzun Aykar F. (2018). Kronik Hastalıklarda Öz-Bakım Yönetimi Ölçeği ve Uyum Soru Formu’nun Türkçe’ye uyarlanması, geçerlik ve güvenirliği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(1), 175-183.
  • Hançerlioğlu S. (2014). Kronik hastalıklarda öz-bakım yönetimi ölçeği ve uyum soru formu’nun Türkçe’ye uyarlanması, geçerlik ve güvenirliği. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
  • Hyland P, Shevlin M, McBride O, Murphy J, Karatzias T, Bentall RP, et al. (2020). Anxiety and depression in the Republic of Ireland during the COVID‐19 pandemic. Acta Psychiatrica Scandinavica, 142(3), 249-256.
  • Kaplan V, Kürümlüoğlugil R, Bütün B. (2021). COVID-19 pandemisine bağlı karantina sürecinin ergenlerin gelecek beklentileri ve anksiyete düzeylerine etkisi. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 4(7), 12-23.
  • Kemppainen JK, Holzemer WL, Nokes K, Eller LS, Corless IB, Bunch EH, et al. (2003). Self-care management of anxiety and fear in HIV disease. Journal of the Association of Nurses in AIDS Care, 14(2), 21-29.
  • Kim B, Kim J. (2019). Influence of uncertainty, depression, and social support on self-care compliance in hemodialysis patients. Therapeutics and Clinical Risk Managemet, 22(15), 1243-1251.
  • Kim S, Kim E, Ryu E. (2019). Illness perceptions, self-care management, and clinical outcomes according to age-group in Korean hemodialysis patients. International Journal Of Environmental Research And Public Health, 16(22), 4459.
  • Kim Y, Evangelista LS, Phillips LR, Pavlish C, Kopple JD. (2010). The end-stage renal disease adherence questionnaire (esrd-aq): testing the psychometric properties in patients receiving in-center hemodialysis. Nephrology Nursing Journal: Journal of the American Nephrology Nurses, 37(4), 377-93.
  • Kursad O. (2020). Pandemi sürecinde nefroloji ve hemodiyaliz hastalarının yönetimi–Düzce Üniversitesi deneyimleri. Konuralp Medical Journal, 12(S1), 383-385.
  • Lugon JR, Neves PDMdM, Pio-Abreu A, Mazza do Nascimento M, Sesso R. (2021). Evaluation of central venous catheter and other risk factors for mortality in chronic hemodialysis patients with COVID-19 in Brazil. International Urology and Nephrology, 54(1), 193-199.
  • Ok E, Kutlu FY. (2019). Son Dönem Böbrek Yetmezliği Uyum Ölçeği Türkçe uyarlamasının psikometrik özellikleri. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3, 427-437.
  • Özdelikara A, Taştan A, Atasayar BŞ. (2020). Kronik hastalıklarda öz bakım yönetimi ve uyumun değerlendirilmesi. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(1), 42-49.
  • Özdemir Ö, Akyüz A, Doruk H. (2016). Geriatrik hipertansif hastaların ilaç tedavisine uyumları. Bakırköy Tıp Dergisi, 12(4), 195-201.
  • Peteet JR. (2020). COVID-19 anxiety. Journal of Religion and Health, 59(5), 2203-2204.
  • Poveda V, Amado L, Filgueiras M, Teixeira L, Miranda V, Santos-Silva A, et al. (2016). End-stage renal disease adherence questionnaire: translation and validation to the Portuguese language. Renal failure, 38(10), 1633-1638.
  • Sandalcı B, Uyaroğlu OA, Güven GS. (2020). COVID-19’da kronik hastalıkların rolü, önemi ve öneriler. Flora, 25(5), 1-7.
  • Saqib MAN, Siddiqui S, Qasim M, Jamil MA, Rafique I, Awan UA, et al. (2020). Effect of COVID-19 lockdown on patients with chronic diseases. Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical Research & Reviews. 14(6), 1621-1623.
  • Satıcı C, Kabalak PA, Yılmaz U. (2020). Akciğer kanseri ve COVID-19. Eurasian Journal of Pulmonology, 118-127.
  • Wahyudi RA, Cusmarih C. (2022). Effectiveness of family involvement in self-care management of hemodialysis patients at bekasi district hospital. Malahayati Nursing Journal, 4(10), 2792-2805.
  • World Health Organization. (2020). Coronavirus disease 2019 (COVID- 19) situation report- 52. Date of access: 01.03.2022. Retrieved from https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200312-sitrep-52-covid-19.pdf?sfvrsn=e2bfc9c0_4.
  • World Health Organization. (2022). Weekly epidemiological update on COVID- 19- 1 March 2022. Date of access: 01.03.2022. Retrieved from https://www.who.int/publications/m/item/weekly-epidemiological-update-on-covid- 19. 1-march-2022.
  • Yeşil Bayülgen M, Gün M, Erdoğan S. (2021). Kronik obsrüktif akciğer hastalığı olan hastaların öz bakım yönetimleri ve etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. Avrasya Sağlık Bilimleri Dergisi, 4 (2), 106-112.
  • Yıldırım H, Beyoğlu S. (2022). Kanser hastalarında öz bakım yönetiminin ve depresyonun covıd-19 korkusuna etkisi ve ilişkili faktörler: Tanımlayıcı çalışma. Turkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences, 14(3), 755-62.
  • Yılmaz Z, İstemihan F, Arayıcı S, Yılmaz S, Güloğlu B. (2020). COVID-19 Pandemi sürecinde bireylerdeki anksiyete ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Kriz Dergisi, 28(3), 135-150.
  • Yılmaz Z, Yılmaz S. (2021). Hemodiyaliz hastalarında COVID-19. Dicle Tıp Dergisi, 48,140-144.
Toplam 41 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Hemşirelik
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

Elanur Yılmaz Karabulutlu 0000-0001-5798-853X

Şeyda Karasu 0000-0001-7512-0873

Yayımlanma Tarihi 26 Nisan 2024
Gönderilme Tarihi 18 Şubat 2023
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024 Cilt: 7 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Yılmaz Karabulutlu, E., & Karasu, Ş. (2024). COVID-19 Pandemi Sürecinde Hemodiyaliz Tedavisi Alan Hastaların Yaşadıkları Anksiyete, Hastalığa Uyum ve Öz Bakım Yönetiminin Değerlendirilmesi. Hemşirelik Bilimi Dergisi, 7(1), 10-22. https://doi.org/10.54189/hbd.1252971
 Kapak Resmi İndir

Creative Commons Lisansı
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.