Öz
The novel of Çakıcı Mehmet Efe is published by
İzmir Ticaret Postasi newspaper in episodes in 1934. The novel is valuable as
it is the first novel written about Çakıcı Mehmet Efeand reflects its era’s
social, political and cultural aspects. The novel is fictionalised based on the
collected work from the villages where Çakıcı Mehmet Efe lived and incorporates encyclopedic knowledge and pictures
about the storyline. Yaşar Kemal, who has a novel about Çakıcı Mehmet Efe,
expresses that this novel is one of the most interesting books written on
Çakırcalı. Another aspect of the novel is that it is being used as a source for
academic studies regarding Çakıcı Mehmet Efe and banditry in Aegean region (of
Turkey). The primary objective of this study is to identify the characteristic
features in and out of line with the stereotype
of heroic bandit. The results obtained by qualitative analysis are
compared against real historical sources. As a result of research undertaken,
it has been identified that despite Çakıcı Mehmet Efehas the characteristic
features in line with the stereotype of heroic bandit, over time, he loses
these features. Çakıcı Mehmet Efe who murdered more than a thousand of people
including children, women and soldiers was narrated respectfully and admirably,
which is a subject of criticism.It is noteworthy to note that the favourable
perception has been ongoing since the beginning of Turkish republic need to be
readdressed.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Arusan, (Taranç) Berrak (1988), Ege Bölgesinde Yaşayan Halk Müziği Ezgileri, Zeybekler ve Elli Altı Ezginin Çeşitli Yönleriyle Kataloglanması. Ege Üniversitesi Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Yayınları. İzmir. Çelik, Yakup (2002) “Tarih ve Tarihî Roman Arasındaki İlişki Tarihî Romanda Kişiler” Bilig, S: 22, ss.49-68. Diker, Ahmet (2016), Hayde Bre Efeler, Duvar Yayınevi, İzmir. Dural, Halil (1999), Bize Derler Çakırca 19. ve 20. Yüzyılda Ege’de Efeler, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul. Ege 9 Eylül Gazetesi (6.11.2016). http://www.dokuzeylulgazetesi.com/haber/ege-gosteri-sanatlari-efelerin-destanini-yazdi-35980.html (09.05.2018) Ekici, Metin, “Kafkaslar, Anadolu ve Balkanlarda Kaçak, Efe ve Haiduk Hikâyelerinin Yapısal Bir İncelemesi”,https://www.academia.edu/5626059/Prof._Dr._Metin_Ekici_Ka%C3%A7ak_Efe_ve_Haiduk_Hik%C3%A2yelerinin_Yap%C4%B1sal_Bir_%C4%B0ncelemesi), (09.06.2018) Gözütok, Türkan (2011), “Eşkiyalık Ve Çakırcalı Mehmet Efe’nin Türk Edebiyatına İzdüşümü”, Türkbilig Dergisi, S:21, ss.49- 72. Uyanık, Ercan (2014), “Çakırcalı Mehmet Efe’nin Kronolojisi”, Ege Defteri, S:4, ss. 3-43. Hobsbawm, Eric J. (1997), Eşkıyalar, (Çev.) Nejdet Hasgül, Orhan Akalın, Avesta Yayınlar, İstanbul. Kemal, Yaşar, (2017), Çakırcalı Efe, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. Lee, Nan A. (2003), “Köroğlu Destanı ve Honggildong Hikâyesi Üzerine Benzerlikler ve Farklılıklar Açısından Karşılaştırmalı Bir Çalışma”. Türkoloji Dergisi S:2, ss. 131-144. Moran, Berna (2012) Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 2, İletişim Yayınları, İstanbul. Özbilgin, Mehmet Öcal (2003), Zeybeklik Kurumu ve Zeybek Oyunları, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir. Özden, M. Yaşar ve Durdu, Levent (2016), Nitel Araştırma Yöntemleri, Anı Yayıncılık, Ankara. Rousseau, Jean Jacques (2010), Emile, (Çev.) Yaşar Avunç, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul. Rousseau, Jean Jacques (2006), İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı, (Çev.) R. Nuri İleri, Say Yayınları, İstanbul. Stevick, Philip (2010), Roman Teorisi, (Çev.) Sevim Kantarcıoğlu, Akçağ Yayınları, Ankara. Sun, Zeynel Besim (1934), Çakıcı Efe, İzmir Ticaret Postası Gazetesi, İzmir. Şapolyo, Enver Behnan (1991), “Efe, Zeybek, Kızanların Yaşayışları ve Adetleri”. Efeler (Kökenleri, Eylemleri, Töreleri, Dansları, Giysileri). (Haz.) Ersal Yavi Aydın: Aydın Valiliği İl Özel İdaresi Yay., No. 3, Aydın. Türkçe Sözlük (2011), TDK Yayınları. Ankara. Üsküp, Şeref (1992), Milli Mücadele’de Efeler, Hür Efe Matbaası, İzmir. Veren, Ergün (2014), “Efelik Müessesesinde Zeybekliğe Terfi Etme ve Yemin Töreni," Acca Turcıca Çevrimiçi Tematik Türkoloji Bilgisi, S: 2, ss. 1-9. Yetkin, Sabri (1996), Ege’de Eşkıyalar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
Öz
Çakıcı
Mehmet Efe romanı 1934 yılında İzmir Ticaret
Postası Gazetesi’nde tefrika halinde yayımlanmıştır. Roman, Çakıcı Mehmet Efe
hakkında yazılan ilk roman olması ve dönemin sosyal, siyasal ve kültürel
özelliklerini yansıtması açısından önemlidir. Çakıcı Mehmet Efe’nin yaşadığı
Ege köylerinde yapılan derleme çalışması üzerine kurgulanan romanda, vaka
örgüsüyle ilgili ansiklopedik bilgiler ve fotoğraflar da bulunmaktadır. Çakıcı
Mehmet Efe hakkında bir romanı bulunan Yaşar Kemal de bu romanın Çakırcalı
üstüne yazılmış en ilginç kitaplardan bir olduğunu ifade etmektedir. Romanın
bir başka özelliği de Ege’de eşkıyalık ve Çakıcı Mehmet Efe hakkında yapılan
akademik çalışmalarda kaynak olarak kullanılmasıdır. Bu çalışmanın temel amacı
Çakıcı Mehmet Efe’nin soylu eşkıya tipojisine uyan ve aykırı düşen karakter
özelliklerini tespit etmektir. Nitel araştırma metodunun uygulandığı çalışmada
elde edilen bulgular, reel tarihî kaynaklarla karşılaştırılmıştır. Yapılan
araştırma sonucunda Çakıcı Mehmet Efe’nin soylu eşkıya tipolojisiyle örtüşen
vasıflar taşımakla birlikte zamanla bu vasıfları yitirdiği tespit edilmiştir.
İçlerinde çocuk, kadın ve askerlerin de bulunduğu binden fazla insanı
acımasızca öldüren Çakıcı Mehmet Efe’nin Türk romanlarında, sinemalarında ve
tiyatrolarında saygıyla ve övgüyle anlatılması bir eleştiri konusudur.
Cumhuriyet’in ilk yıllarından beri devam eden bu olumlu algının yeniden
değerlendirilmesi önem arz etmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Arusan, (Taranç) Berrak (1988), Ege Bölgesinde Yaşayan Halk Müziği Ezgileri, Zeybekler ve Elli Altı Ezginin Çeşitli Yönleriyle Kataloglanması. Ege Üniversitesi Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Yayınları. İzmir. Çelik, Yakup (2002) “Tarih ve Tarihî Roman Arasındaki İlişki Tarihî Romanda Kişiler” Bilig, S: 22, ss.49-68. Diker, Ahmet (2016), Hayde Bre Efeler, Duvar Yayınevi, İzmir. Dural, Halil (1999), Bize Derler Çakırca 19. ve 20. Yüzyılda Ege’de Efeler, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul. Ege 9 Eylül Gazetesi (6.11.2016). http://www.dokuzeylulgazetesi.com/haber/ege-gosteri-sanatlari-efelerin-destanini-yazdi-35980.html (09.05.2018) Ekici, Metin, “Kafkaslar, Anadolu ve Balkanlarda Kaçak, Efe ve Haiduk Hikâyelerinin Yapısal Bir İncelemesi”,https://www.academia.edu/5626059/Prof._Dr._Metin_Ekici_Ka%C3%A7ak_Efe_ve_Haiduk_Hik%C3%A2yelerinin_Yap%C4%B1sal_Bir_%C4%B0ncelemesi), (09.06.2018) Gözütok, Türkan (2011), “Eşkiyalık Ve Çakırcalı Mehmet Efe’nin Türk Edebiyatına İzdüşümü”, Türkbilig Dergisi, S:21, ss.49- 72. Uyanık, Ercan (2014), “Çakırcalı Mehmet Efe’nin Kronolojisi”, Ege Defteri, S:4, ss. 3-43. Hobsbawm, Eric J. (1997), Eşkıyalar, (Çev.) Nejdet Hasgül, Orhan Akalın, Avesta Yayınlar, İstanbul. Kemal, Yaşar, (2017), Çakırcalı Efe, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. Lee, Nan A. (2003), “Köroğlu Destanı ve Honggildong Hikâyesi Üzerine Benzerlikler ve Farklılıklar Açısından Karşılaştırmalı Bir Çalışma”. Türkoloji Dergisi S:2, ss. 131-144. Moran, Berna (2012) Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 2, İletişim Yayınları, İstanbul. Özbilgin, Mehmet Öcal (2003), Zeybeklik Kurumu ve Zeybek Oyunları, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir. Özden, M. Yaşar ve Durdu, Levent (2016), Nitel Araştırma Yöntemleri, Anı Yayıncılık, Ankara. Rousseau, Jean Jacques (2010), Emile, (Çev.) Yaşar Avunç, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul. Rousseau, Jean Jacques (2006), İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı, (Çev.) R. Nuri İleri, Say Yayınları, İstanbul. Stevick, Philip (2010), Roman Teorisi, (Çev.) Sevim Kantarcıoğlu, Akçağ Yayınları, Ankara. Sun, Zeynel Besim (1934), Çakıcı Efe, İzmir Ticaret Postası Gazetesi, İzmir. Şapolyo, Enver Behnan (1991), “Efe, Zeybek, Kızanların Yaşayışları ve Adetleri”. Efeler (Kökenleri, Eylemleri, Töreleri, Dansları, Giysileri). (Haz.) Ersal Yavi Aydın: Aydın Valiliği İl Özel İdaresi Yay., No. 3, Aydın. Türkçe Sözlük (2011), TDK Yayınları. Ankara. Üsküp, Şeref (1992), Milli Mücadele’de Efeler, Hür Efe Matbaası, İzmir. Veren, Ergün (2014), “Efelik Müessesesinde Zeybekliğe Terfi Etme ve Yemin Töreni," Acca Turcıca Çevrimiçi Tematik Türkoloji Bilgisi, S: 2, ss. 1-9. Yetkin, Sabri (1996), Ege’de Eşkıyalar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Türk dili ve edebiyatı |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 21 Ekim 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 Sayı: 12 |
- Makale Dosyaları