Research Article
THE SOCIOECONOMIC AND ADMINISTRATIVE STRUCTURE OF KAZA OF ISKECE BETWEEN 1882-1904 (ACCORDING TO EDIRNE VILAYET YEARBOOKS)
Abstract
İskeçe (Xanthi) is a multicultural administrative unit located within the borders of the Republic of Greece today and includes a Muslim-Turkish minority community due to their exclusion from the population exchange. The administrative city of this unit is the city of İskeçe, which gave its name to the region. İskeçe was under the rule of the Ottoman Empire for approximately 550 years starting from the mid-14th century and the city became one of the kazâ centers of the Gümülcine Sancağı, which was subject to the Vilâyet of Edirne in the last quarter of the 19th century. One of the most striking features of İskeçe is that it has achieved significant socioeconomic and economic development since the mid-19th century.
This study aims to contribute to historical research on the changes and transformations that İskeçe went through between the end of the 19th century and the beginning of the 20th century. The socioeconomic and administrative structure of the kazâ of İskeçe between 1882 and 1904 was examined through the Edirne Vilâyet Yearbooks published between these years and the data contained in these sources on the subject were followed and limited. Within the framework of the subject discussed, the data obtained by reading the yearbooks were analysed and, where necessary, the method of comparison with Ottoman archive sources was applied.
Keywords
References
- Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşiv Belgeleri (BOA)
- Tapu Tahrir Defterleri
- BOA, TT.d., 143 / H. 934/ M. 1527-28.
- Nüfus Defterleri
- BOA, Nfs.d., 4648 / H. 1246/ M.1830-31.
- BOA, Nfs.d., 4649 / H. 1246/ M.1830-31.
- BOA, Nfs.d., 4651 / H. 1246/ M.1830-31.
- BOA, Nfs.d., 4654 / H. 1259/ M. 1843-44.
- BOA, Nfs.d., 4660 / H. 1256/ M. 1840-41.
- BOA, Nfs.d., 4661 / H. 1259/ M. 1843-44.
- İrade Dahiliye
- BOA, İ.DH., 516-35165 / H. 12 Cemazeyilevvel 1280/ M. 25 Ekim 1863.
- BOA, İ.DH., 42-2074 / H. 04 Cemazeyilahir 1257/ M. 24 Temmuz 1841.
- Şura-yı Devlet
- BOA, ŞD., 2879-33 / H. 17 Zilkade 1291/ M. 26 Aralık 1874.
- BOA, ŞD., 2006-18 / H. 21 Rabiulahir 1292/ M. 27 Mayıs 1875.
- BOA, ŞD., 2006-23 / H. 27 Rabiulahir 1292/ M. 2 Haziran 1875.
- Kâmil Kepeci
- BOA, KK.d., 6347 H. 1266/ M. 1849-50.
- Vakıflar Genel Müdürlüğü Kuyud-ı Kadime Arşivi (VGMA)
- Haremeyn Vakfiyye
- VGMA, VKF.HRM.d., 743 / H. 18 Şevval 1198/ M. 4 Eylül 1784.
- TTK Kütüphanesi, İSAM Arşivi ve İBB Atatürk Kitaplığı
- Salnâme-i Vilâyet-i Edirne H. 1300 (M. 1882-83); H. 1301 (M. 1883-84); H. 1302 (M. 1884-85); H. 1303 (M. 1885-86); H. 1305 (M. 1887-88); H. 1307 (M. 1889-90); H. 1309 (M. 1891-92); H. 1310 (M. 1892-93); Ma. 1310 (M. 1894-95); Ma. 1311 (M. 1895-96); Ma. 1317 (M. 1901-02); Ma. 1319 (M. 1903-04).
- Salnâme-i Vilâyet-i Selânik sene H. 1294 (M. 1877-78) Yılı.
- Yayınlanmış Kaynak
- ÂŞIK PAŞAZÂDE, Tevârih-i Âli Osman’dan, Matbaa-i Âmire, İstanbul H. 1332 (M. 1913-14).
- ÂŞIK PAŞAZADE, Osmanoğulları’nın Tarihi, Kemal Yavuz ve M.A. Yekta Saraç, K Kitaplığı 28, İstanbul 2003.
- Düstûr, Tertib I, C. 1, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1289.
- AYDIN, B. (2009). “Salnâme”, TDVİA, C. 36, ss. 51-54.
- AYDIN, H. (2021). “Rumeli Demiryolları Ege Denizi Bağlantı Hattında Yeni Bir Liman Kenti: Dedeağaç (1872-1912)”, Humanitas, 9 (17), ss. 76-100.
- CİN, T. (2009). The Current Problems of The Turks of Western Thrace in Greece as a Member of The European Union, Ege Akademik Bakış, 9 (4), ss. 1527-1544.
- DEDE, A. (1975). Rumeli’nde Bırakılanlar, Otağ Matbaası, İstanbul.
- DEDE, A. (1984). Tarih ve Memleketim: İskeçe’deki Türk Eserleri, BTTDD Yayınları, İstanbul.
- DUMAN, H. (2000). Osmanlı Salnâmeleri ve Nevsâlleri, C.1, EDHV, Ankara.
- ERDEM, N. (2021). Nüfus Mübadelesi ve Batı Trakya Türkleri, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, no.1, ss. 139-151.
- GEORGANTZİS, P. (1976). Συμβολή Εις Την Ιστορίαν Της Ξάνθης, [İskeçe Tarihine Katkı], BAA, İskeçe.
- GÖKBİLGİN, M. T. (2000). “Edirne”, TDVİA, C. 10, ss. 553-555.
- GÖKÇE, T. (2005). “Osmanlı Nüfus ve İskân Tarihi Kaynaklarından ‘Mufassal-İcmâl’ Avârız Defterleri ve 1701-1709 Tarihli Gümülcine Kazâsı Örnekleri”, Tarih İncelemeleri Dergisi XX/1, ss. 71-134.
- GÜNAY, V. (2002). “Kırkağaç Kazâsının Sosyo-Ekonomik ve İdâri Yapısı (Aydın Vilâyet Salnâmelerine Göre)”, Manisa Araştırmaları, C. 2, ss. 77-136. Manisa.
- HALAÇOĞLU, Y. ve EREN, H. (1992). “Batı Trakya”, TDVİA, C. 5, ss. 144-147.
- HAYRULLAH, P. (2020). Balkan Savaşlarından Sonra Batı Trakya Türklerinin Sosyo-Kültürel Hayatı ve Eğitim Tarihi (BAKEŞ Yayınları: 44) Gümülcine.
- HÜSEYİNOĞLU, A. (2022). Soğuk Savaş Sonrası Yunanistan’ın Azınlık Politikası: Süreklilik ve Değişimler Ekseninde Batı Trakya Türklerinin Temel Meseleleri (1991-2021), Esra Özsüer, (ed.), Tarih ve Uluslararası İlişkiler Perspektifinden Türk -Yunan İlişkileri 1821-2021 (İstanbul: Boyut Yayınları), ss. 290-307.
- İHSANOĞLU, E. (1994). Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, C. 1, İTSKAM Yayınları, İstanbul. İskeçe Cami ve Mescitleri, (2022). C. 1, İskeçe Müftülüğü Yayınları, İskeçe.
- KARAL, E. Z. (1943). Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831, BDİE, Ankara.
- KARPAT, K. H. (1985). Ottoman Population 1830-1914: Demographic and Social Characteristics, Wisconsin.
- KAYICI, H. (2016). Edirne Vilâyeti Salnâmelerine Göre Filibe Sancağı (1870-1877), Trakya Üniversitesi / 173, Edirne.
- KIEL, M. (1994). “İskeçe”, TDVİA, C. 22, ss. 553-555.
- KIEL, M. (2013). “Yenice-i Karasu” TDVİA, C. 43, ss. 443-445.
- KİRİAKİDOU, S. P. (1960). Περί Την Ιστορίαν Της Θράκης, [Trakya’nın Tarihi Üzerine], Selanik.
- KURT, Y. (2017). Osmanlıca Dersleri 2, Akçağ Yayınları, (9. Baskı), Ankara.
- MELKİDOU, H. (1999). Τα Μουσουλμανικά Μνημεία Της Ξάνθης Και Η Συμβολή Τους Στην Πολεοδομική Εξέλιξη Της Πόλης, [İskeçe'deki Müslüman Anıtları ve Şehrin Kentsel Gelişimine Katkıları], Selanik Aristoteles Üniversitesi, Mimarlık Bölümü, Doktora Tezi, Tripoliçe (Tripoli).
- MPAKİRTZİS, İ. M. (2010). Στοιχεία Για Την Ιστορία Τής Κωμόπολης Τής Γενισέας Και Τής Επαρχίας Τής (Kaza) Κατά Την Οθωμανική Περίοδο, [Osmanlı Dönemi Genisea Kasabası ve Kazâsının Tarihine İlişkin Bilgiler], Ekdoseis Spanidi, İskeçe.
- MÜKRİMİN HALİL BEY, (1929). Düsturname-i Enverî, Evkaf Matbaası, İstanbul.
- YAPAR ÜNAL, B. (2019). “Yunanistan İskeçe’de Hattat Ârif Efendi’ye Ait Bir Kitabe Hakkında”, ABAD/JABS, DOI: 10.32953/abad.549434, 2(3): 13-24.
- İnternet Kaynakları
- https://sozluk.gov.tr/ (03.06.2022).
- https://www.ttk.gov.tr/tarih-cevirme-kilavuzu/ (01.06.2022)
İSKEÇE KAZÂSININ 1882-1904 YILLARI ARASINDAKİ SOSYOEKONOMİK VE İDÂRÎ YAPISI (EDİRNE VİLÂYET SALNÂMELERİNE GÖRE)
Abstract
İskeçe bugün Yunanistan Cumhuriyeti sınırları içinde bulunan ve mübadele dışı bırakılmalarından dolayı bünyesinde Müslüman-Türk azınlık toplumunu barındıran çok kültürlü bir yönetim birimidir. Bu birimin yönetim şehri ise bölgeye ismini vermiş olan İskeçe şehirdir. İskeçe 14. yüzyılın ortalarından itibaren yaklaşık 550 yıl Osmanlı devletinin yönetimi altında bulunmuş ve şehir de 19. yüzyılın son çeyreğinde Edirne vilâyetine tabi Gümülcine sancağının kazâ merkezlerinden biri olmuştur. İskeçe’nin dikkat çeken özelliklerinin başında 19. yüzyılın ortasından itibaren sosyoekonomik ve iktisadi olarak önemli bir gelişim sağlaması gelmektedir.
Bu çalışma 19. yüzyılın sonu ile 20. yüzyılın başı arasındaki zaman diliminde İskeçe’nin geçirdiği değişim ve dönüşüme tarih araştırmaları açısından katkı sağlamayı amaçlamaktadır. İskeçe kazâsının 1882-1904 yılları arasındaki sosyoekonomik ve idârî yapısı bu yıllar arasında yayımlanmış Edirne Vilâyet Salnâmeleri üzerinden ele alınarak bu kaynakların konuyla ilgili içerdiği veriler takip edilerek sınırlandırılmıştır. Ele alınan konu çerçevesinde salnâmeler okunarak elde edilen verilerin analizleri yapılmış ve gerekli görülen yerlerde Osmanlı arşiv kaynaklarıyla karşılaştırılması yöntemi uygulanmıştır.
Keywords
References
- Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşiv Belgeleri (BOA)
- Tapu Tahrir Defterleri
- BOA, TT.d., 143 / H. 934/ M. 1527-28.
- Nüfus Defterleri
- BOA, Nfs.d., 4648 / H. 1246/ M.1830-31.
- BOA, Nfs.d., 4649 / H. 1246/ M.1830-31.
- BOA, Nfs.d., 4651 / H. 1246/ M.1830-31.
- BOA, Nfs.d., 4654 / H. 1259/ M. 1843-44.
- BOA, Nfs.d., 4660 / H. 1256/ M. 1840-41.
- BOA, Nfs.d., 4661 / H. 1259/ M. 1843-44.
- İrade Dahiliye
- BOA, İ.DH., 516-35165 / H. 12 Cemazeyilevvel 1280/ M. 25 Ekim 1863.
- BOA, İ.DH., 42-2074 / H. 04 Cemazeyilahir 1257/ M. 24 Temmuz 1841.
- Şura-yı Devlet
- BOA, ŞD., 2879-33 / H. 17 Zilkade 1291/ M. 26 Aralık 1874.
- BOA, ŞD., 2006-18 / H. 21 Rabiulahir 1292/ M. 27 Mayıs 1875.
- BOA, ŞD., 2006-23 / H. 27 Rabiulahir 1292/ M. 2 Haziran 1875.
- Kâmil Kepeci
- BOA, KK.d., 6347 H. 1266/ M. 1849-50.
- Vakıflar Genel Müdürlüğü Kuyud-ı Kadime Arşivi (VGMA)
- Haremeyn Vakfiyye
- VGMA, VKF.HRM.d., 743 / H. 18 Şevval 1198/ M. 4 Eylül 1784.
- TTK Kütüphanesi, İSAM Arşivi ve İBB Atatürk Kitaplığı
- Salnâme-i Vilâyet-i Edirne H. 1300 (M. 1882-83); H. 1301 (M. 1883-84); H. 1302 (M. 1884-85); H. 1303 (M. 1885-86); H. 1305 (M. 1887-88); H. 1307 (M. 1889-90); H. 1309 (M. 1891-92); H. 1310 (M. 1892-93); Ma. 1310 (M. 1894-95); Ma. 1311 (M. 1895-96); Ma. 1317 (M. 1901-02); Ma. 1319 (M. 1903-04).
- Salnâme-i Vilâyet-i Selânik sene H. 1294 (M. 1877-78) Yılı.
- Yayınlanmış Kaynak
- ÂŞIK PAŞAZÂDE, Tevârih-i Âli Osman’dan, Matbaa-i Âmire, İstanbul H. 1332 (M. 1913-14).
- ÂŞIK PAŞAZADE, Osmanoğulları’nın Tarihi, Kemal Yavuz ve M.A. Yekta Saraç, K Kitaplığı 28, İstanbul 2003.
- Düstûr, Tertib I, C. 1, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1289.
- AYDIN, B. (2009). “Salnâme”, TDVİA, C. 36, ss. 51-54.
- AYDIN, H. (2021). “Rumeli Demiryolları Ege Denizi Bağlantı Hattında Yeni Bir Liman Kenti: Dedeağaç (1872-1912)”, Humanitas, 9 (17), ss. 76-100.
- CİN, T. (2009). The Current Problems of The Turks of Western Thrace in Greece as a Member of The European Union, Ege Akademik Bakış, 9 (4), ss. 1527-1544.
- DEDE, A. (1975). Rumeli’nde Bırakılanlar, Otağ Matbaası, İstanbul.
- DEDE, A. (1984). Tarih ve Memleketim: İskeçe’deki Türk Eserleri, BTTDD Yayınları, İstanbul.
- DUMAN, H. (2000). Osmanlı Salnâmeleri ve Nevsâlleri, C.1, EDHV, Ankara.
- ERDEM, N. (2021). Nüfus Mübadelesi ve Batı Trakya Türkleri, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, no.1, ss. 139-151.
- GEORGANTZİS, P. (1976). Συμβολή Εις Την Ιστορίαν Της Ξάνθης, [İskeçe Tarihine Katkı], BAA, İskeçe.
- GÖKBİLGİN, M. T. (2000). “Edirne”, TDVİA, C. 10, ss. 553-555.
- GÖKÇE, T. (2005). “Osmanlı Nüfus ve İskân Tarihi Kaynaklarından ‘Mufassal-İcmâl’ Avârız Defterleri ve 1701-1709 Tarihli Gümülcine Kazâsı Örnekleri”, Tarih İncelemeleri Dergisi XX/1, ss. 71-134.
- GÜNAY, V. (2002). “Kırkağaç Kazâsının Sosyo-Ekonomik ve İdâri Yapısı (Aydın Vilâyet Salnâmelerine Göre)”, Manisa Araştırmaları, C. 2, ss. 77-136. Manisa.
- HALAÇOĞLU, Y. ve EREN, H. (1992). “Batı Trakya”, TDVİA, C. 5, ss. 144-147.
- HAYRULLAH, P. (2020). Balkan Savaşlarından Sonra Batı Trakya Türklerinin Sosyo-Kültürel Hayatı ve Eğitim Tarihi (BAKEŞ Yayınları: 44) Gümülcine.
- HÜSEYİNOĞLU, A. (2022). Soğuk Savaş Sonrası Yunanistan’ın Azınlık Politikası: Süreklilik ve Değişimler Ekseninde Batı Trakya Türklerinin Temel Meseleleri (1991-2021), Esra Özsüer, (ed.), Tarih ve Uluslararası İlişkiler Perspektifinden Türk -Yunan İlişkileri 1821-2021 (İstanbul: Boyut Yayınları), ss. 290-307.
- İHSANOĞLU, E. (1994). Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, C. 1, İTSKAM Yayınları, İstanbul. İskeçe Cami ve Mescitleri, (2022). C. 1, İskeçe Müftülüğü Yayınları, İskeçe.
- KARAL, E. Z. (1943). Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831, BDİE, Ankara.
- KARPAT, K. H. (1985). Ottoman Population 1830-1914: Demographic and Social Characteristics, Wisconsin.
- KAYICI, H. (2016). Edirne Vilâyeti Salnâmelerine Göre Filibe Sancağı (1870-1877), Trakya Üniversitesi / 173, Edirne.
- KIEL, M. (1994). “İskeçe”, TDVİA, C. 22, ss. 553-555.
- KIEL, M. (2013). “Yenice-i Karasu” TDVİA, C. 43, ss. 443-445.
- KİRİAKİDOU, S. P. (1960). Περί Την Ιστορίαν Της Θράκης, [Trakya’nın Tarihi Üzerine], Selanik.
- KURT, Y. (2017). Osmanlıca Dersleri 2, Akçağ Yayınları, (9. Baskı), Ankara.
- MELKİDOU, H. (1999). Τα Μουσουλμανικά Μνημεία Της Ξάνθης Και Η Συμβολή Τους Στην Πολεοδομική Εξέλιξη Της Πόλης, [İskeçe'deki Müslüman Anıtları ve Şehrin Kentsel Gelişimine Katkıları], Selanik Aristoteles Üniversitesi, Mimarlık Bölümü, Doktora Tezi, Tripoliçe (Tripoli).
- MPAKİRTZİS, İ. M. (2010). Στοιχεία Για Την Ιστορία Τής Κωμόπολης Τής Γενισέας Και Τής Επαρχίας Τής (Kaza) Κατά Την Οθωμανική Περίοδο, [Osmanlı Dönemi Genisea Kasabası ve Kazâsının Tarihine İlişkin Bilgiler], Ekdoseis Spanidi, İskeçe.
- MÜKRİMİN HALİL BEY, (1929). Düsturname-i Enverî, Evkaf Matbaası, İstanbul.
- YAPAR ÜNAL, B. (2019). “Yunanistan İskeçe’de Hattat Ârif Efendi’ye Ait Bir Kitabe Hakkında”, ABAD/JABS, DOI: 10.32953/abad.549434, 2(3): 13-24.
- İnternet Kaynakları
- https://sozluk.gov.tr/ (03.06.2022).
- https://www.ttk.gov.tr/tarih-cevirme-kilavuzu/ (01.06.2022)
There are 58 citations in total.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Archeology of Ottoman |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Publication Date | December 30, 2024 |
| Submission Date | November 24, 2024 |
| Acceptance Date | December 5, 2024 |
| Published in Issue | Year 2024Volume: 48 Issue: 2 |
.