Türkiye’de
parlamenter gelenek 1876’ya kadar uzanan tarihsel bir geçmişe sahiptir. Bugünkü devlet ve hükümet sistemimizin tarihsel temellerini
oluşturan Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) ise Ulusal Kurtuluş Savaşı
koşullarında ortaya çıkmıştır. Birinci TBMM, Mustafa Kemal Atatürk’ün de
vurguladığı gibi olağanüstü yetkilere sahip olarak yeniden seçilen
milletvekilleri ile işgale uğrayan İstanbul’daki Mebusan Meclisi’nden Ankara’ya
gelebilenlerden oluşmuştur. Geniş halk
tabanına dayanan ve 1920’lerde olağanüstü koşulların bir sonucu olan I. TBMM ve bu dönemin milletvekilleri, oldukça ağır bir sorumluluk
altında çalışmışlardır. 23 Nisan 1920- 16 Nisan 1923 tarihlerini kapsayan
birinci dönemde aldığı kararlara bakıldığında bu Meclisin, Türkiye’nin sosyal,
kültürel, ekonomik ve politik geleceğinin belirlenmesinde adeta bir “kurucu
meclis” gibi çalıştığı anlaşılmaktadır. Erken bir zamanda işgalle karşılaşan ve bu nedenle de Son Mebusan Meclisi’nde temsil edilemeyen Mersin, Birinci
TBMM’ye temsilci gönderebilmiştir. 12. Kolordu Komutanı Albay Fahrettin (Altay)
Bey, 3. Kolordu Komutanı Albay Salahattin (Köseoğlu) Bey, Adanalı İsmail Safa
(Özler) Bey ve Adanalı Muhtar Fikri (Gücüm) Bey, Heyet-i Temsiliye adayları
olarak TBMM’de Mersin’i temsil etmişlerdir. Mersin’de yapılan seçim sonucunda
Emin (İnankur) Bey seçilmişse de istifa ederek Meclis’e katılmamıştır. Emin
Bey’in istifası üzerine yerine Hüseyin Hüsnü (Konay) ve Yusuf Ziya (Eraydın)
kendilerinin seçildiğini ifade ederek Meclis’te yer almıştır. Yapılan inceleme
sonucunda Yusuf Ziya Bey’in milletvekilliği onaylanmıştır. Bu makalenin amacı,
pek çok çalışmaya konu olan Birinci TBMM’yi ortaya çıkaran tarihsel, siyasal ve
toplumsal koşulları, Fransız işgalinin yaşandığı Mersin’in temsili özelinde
değerlendirmektir. Çalışmanın kapsamı içinde Mersin’i temsil eden beş
milletvekilinin kısa biyografilerine, meclis çalışmalarına ve Milli
Mücadeledeki etkinliklerine yer verilecektir.
Türkiye’de
parlamenter gelenek 1876’ya kadar uzanan tarihsel bir geçmişe sahiptir. Bugünkü devlet ve hükümet sistemimizin tarihsel temellerini
oluşturan Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) ise Ulusal Kurtuluş Savaşı
koşullarında ortaya çıkmıştır. Birinci TBMM, Mustafa Kemal Atatürk’ün de
vurguladığı gibi olağanüstü yetkilere sahip olarak yeniden seçilen
milletvekilleri ile işgale uğrayan İstanbul’daki Mebusan Meclisi’nden Ankara’ya
gelebilenlerden oluşmuştur. Geniş halk
tabanına dayanan ve 1920’lerde olağanüstü koşulların bir sonucu olan I. TBMM ve bu dönemin milletvekilleri, oldukça ağır bir sorumluluk
altında çalışmışlardır. 23 Nisan 1920- 16 Nisan 1923 tarihlerini kapsayan
birinci dönemde aldığı kararlara bakıldığında bu Meclisin, Türkiye’nin sosyal,
kültürel, ekonomik ve politik geleceğinin belirlenmesinde adeta bir “kurucu
meclis” gibi çalıştığı anlaşılmaktadır. Erken bir zamanda işgalle karşılaşan ve bu nedenle de Son Mebusan Meclisi’nde temsil edilemeyen Mersin, Birinci
TBMM’ye temsilci gönderebilmiştir. 12. Kolordu Komutanı Albay Fahrettin (Altay)
Bey, 3. Kolordu Komutanı Albay Salahattin (Köseoğlu) Bey, Adanalı İsmail Safa
(Özler) Bey ve Adanalı Muhtar Fikri (Gücüm) Bey, Heyet-i Temsiliye adayları
olarak TBMM’de Mersin’i temsil etmişlerdir. Mersin’de yapılan seçim sonucunda
Emin (İnankur) Bey seçilmişse de istifa ederek Meclis’e katılmamıştır. Emin
Bey’in istifası üzerine yerine Hüseyin Hüsnü (Konay) ve Yusuf Ziya (Eraydın)
kendilerinin seçildiğini ifade ederek Meclis’te yer almıştır. Yapılan inceleme
sonucunda Yusuf Ziya Bey’in milletvekilliği onaylanmıştır. Bu makalenin amacı,
pek çok çalışmaya konu olan Birinci TBMM’yi ortaya çıkaran tarihsel, siyasal ve
toplumsal koşulları, Fransız işgalinin yaşandığı Mersin’in temsili özelinde
değerlendirmektir. Çalışmanın kapsamı içinde Mersin’i temsil eden beş
milletvekilinin kısa biyografilerine, meclis çalışmalarına ve Milli
Mücadeledeki etkinliklerine yer verilecektir.
Kurtuluş Savaşı Birinci TBMM Parlamento Mersin Milletvekilleri
Bölüm | Articles |
---|---|
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 26 Aralık 2017 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017Cilt: 41 Sayı: 2 |
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.