Sivas Şehri’nin Tarihi Coğrafyası

Gülpınar Akbulut

Sivas Şehri’nin Tarihi Coğrafyası

Yıl 2009, Cilt: 33 Sayı: 2, 212 - 222, 08.03.2010

Öz

Bu çalışma, tarihsel süreçte Sivas şehrinin gelişimini ele almaktadır. İnsanın mekân üzerindeki değişimin en önemli kanıtlarından birini oluşturan şehirler, geçmişte var olan toplumların kültürel özelliklerini anlamak ve yerleşmelerdeki sosyo-ekonomik değişkenleri belirlemek açısından önemlidir. Eğer şehirlerin tarihi birikimleri ve coğrafyaları doğru tahlil edilirse, bugünkü sorunlarına daha iyi çözümler üretebilir ve geleceğe dair planlamalar daha iyi yapılabilir. Araştırmanın konusunu oluşturan Sivas, bugün İç Anadolu Bölgesi’nin Yukarı Kızılırmak Bölümü’nde yer alır. Anadolu’yu doğuyu batıya, kuzeyi güneye bağlayan yolların kavşağında kurulan ve yerleşme tarihi boyunca farklı devletlerin hâkimiyetinde kalan şehir, sosyo-ekonomik ve kültürel özellikleriyle önemli bir yerleşim merkezi olmuş ve kendine özgü bir form kazanmıştır. Bu çalışmada tarihsel süreçte Sivas şehrinin gelişimi değerlendirilmiş, bu gelişimi sağlayan faktörler vurgulanmış, şehrin gelişimine ilişkin bazı öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kaynakça

Abarju, F. (1999). Sivas’ta iktisadî ve sosyal hayata bir bakış (1930- 1935). Yüksek Lisans Tezi. İnönü Üniversitesi, Malatya.
Akbulut, G. (2007). Sivas ilinin başlıca nüfus özellikleri. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(1), 83-100.
Akpolat, M. S. (2007, Mayıs). Tanzimat sonrasında Sivas’taki imar etkinlikleri ve Taşhan. Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri-III, 1-10.
Aktemur, A. M. ve Kukaracı, İ. U. (2006). Anadolu Selçuklu devri Sivas yapılarında taş süslemeciliği. Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri (29 Eylül- 1 Ekim 2005), 464-489.
Alagöz, C.A., (1967), Sivas çevresi ve doğusunda jips kartsı olayları. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Alkan, A. T. (1991). Birinci dünya harbinde Sivaslı bir zabitin hatıra defterinden. Revak Dergisi, 8-15.
Arınç, K. (2001). Tatvan şehri kuruluşu, gelişmesi ve fonksiyonları. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
Arınç, K. (1995). Geçmişte önemi azalmış kent yerleşmelerine bir örnek: Bitlis. Doğu Coğrafya Dergisi, (1), 65-95.
Aslanoğlu, İ. (1964). Her yönden Sivas. Sivas: Kamil.
Başar, M. E. (2006). Sivas’taki Selçuklu minareleri. Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri (29 Eylül- 1 Ekim 2005), 427-444.
Başel, F. (1935). Sivas bülteni. Sivas: Kamil.
Bayartan, M. (2005). Tarihi coğrafya çalışmaları açısından şehir ve Osmanlı şehri. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, (13), 85-92.
Baykara, T. (2000). Anadolu’nun tarihi coğrafyasına giriş-I. Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
Bekdemir, U., Ertürk, M. ve Güner, İ. (2000). Giresun’un tarihi coğrafyası. Doğu Coğrafya Dergisi, (4), 1-17.
Bilget, N. B. (1993). Sivas evleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Buluz, N. (1974). Sivas adı. Sivas Folkloru Dergisi, 14, 1-27.
Cevad, A. (2002). 1897 yılında Sivas. Revak Dergisi, 159-164.
Ceylan, O. (1996). Sur ve kaleleri ile tarihte Sivas. Sivas: Madımak.
Coşkun, H. (2002). Sivas’ın toplumsal yapısına tarihi bir bakış denemesi. Revak Dergisi, 129-144.
Cuinet, V. (1892). La Turquie d’ Asie. 1, Paris.
Çubukçu, N. (1968). Sivas ili yakın çevre incelemesi. Ankara: Zühal.
Darkot, B. (1961). Türkiye’nin nüfus hareketleri üzerine yeni gözlemler. Türk Coğrafya Dergisi, 27 (21), 1-14.
Darkot, B. (1966). Sivas maddesi. İslam Ansiklopedisi, 10, İstanbul: MEB, 569-577.
Demir, M. (2005). Türkiye Selçukluları ve beylikler devri’nde Sivas şehri. Adapazarı: Sakarya Kitabevi.
Demir, M. (1996). Türkiye Selçukluları ve Beylikler devri’nde Sivas şehri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ege Üniversitesi, İzmir.
Demirel, Ö. (1998). Osmanlı dönemi Sivas şehri ve esnaf teşkilatı. Sivas: Doğan.
Demirel, Ö. (2000). Osmanlı vakıf-şehir ilişkisine bir örnek: Sivas şehir hayatında vakıfların rolü. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Demirel, Ö. (2006). Osmanlı dönemi Sivas şehrinde sur, saray, mahalleler ve sosyo-kültürel eserler. Osmanlı Dönemi Sivas Şehri, Sivas: BSM.
Demirören, R. (1959). Sivas Tarihi. Sivas: Yurt.
Denizli, H. (1990). Sivas tarihi ve eserleri. Revak Dergisi, 11-35.
Doğanay, H. (1994). Türkiye beşeri coğrafyası. Ankara: Gazi Büro Kitapevi.
Eğilmez, S. (2006). Malazgirt öncesi Sivas’ın tarihi coğrafyası. Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri (29 Eylül- 1 Ekim 2005), 389-398.
Elibüyük, M. (1990). Türkiye’de tarihi coğrafya bakımından önemli bir kaynak, Mufassal Defterler. Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 1/2, 11-42.
Erdil, K. (1953). Sivas rehberi. Sivas: Kamil.
Eskikurt, A. (2005). Tarihi coğrafya çalışmalarının metodolojisi konusunda genel bir değerlendirme. Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı: 39-63.
Evliya Çelebi. (1314). Evliya Çelebi seyahatnamesi (Topkapı Sarayı Bağdat 305 Yazmasının Transkripsiyonu). Seyit Ali Kahraman ve Yücel Dağlı (Haz.), c. 3, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Garipağaoğlu, N. (1995). Sivas ilinde nüfus hareketleri. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(3), 79-92.
Göde, K. (2000). Eratnalılar (1327-1381). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Gökçe, T. (2007). 1831 nüfus sayım sonuçlarına göre Sivas sancağının demografik yapısı. Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri-I (21-25 Mayıs 2007), 221-257.
Gökhan, İ. (2006). XIV. yüzyılın ilk yarısında Memluk devletinin Anadolu politikası ve Eratna beyle olan ilişkileri. Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri (29 Eylül- 1 Ekim 2005), 83-96.
Göney, S. (1977). Yerleşme coğrafyası: Şehir coğrafyası I. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Gümüşçü, O. (2000). Tarihi coğrafya ve an historical geography of the Ottoman empire (D.E. Pitcher) üzerine. Türkiye Günlüğü, (61), 85-92.
Gümüşçü, O. (2001). Ulaşım şartlarının ortaya çıkardığı şehir: Karapınar’ın kuruluş öyküsü (M. Yılmaz ile birlikte), TBMM’nin Açılışının 80. Yıldönümü, Karapınar Sempozyumu Bildirileri, 53-68.
Gümüşçü, O. (2001). Tarihi coğrafya açısından bir araştırma: XVI. yüzyıl Larende (Karaman) kazasında yerleşme ve nüfus. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Gümüşçü, O. (2002). XVI. yüzyıl Anadolusu’nda Oğuz boy adlı yerleşmeler. Türkler, VI, 358-364.
Gümüşçü, O. (2002). Osmanlı mufassal tahrir defterlerinin Türkiye’nin tarihi coğrafyası bakımından önemi. XIII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, c. III, kısım III, 1321-1337.
Gümüşçü, O. (2004). Internal migrations in sixteenth century Anatolia. Journal of Historical Geography, 30(2), 231-248.
Gümüşçü, O. (2006). Tarihi coğrafya. İstanbul: Yeditepe.
Gümüşçü, O. (2007). The concept of village boundary in Turkey from the Ottoman times to the present. Archivum Ottomanicum, (24), 37- 60.
Hakkı, İ. ve R. Nafiz. (2005). Sivas Şehri, Sivas: Seyran.
İnancık, H. (2003). Osmanlı imparatorluğu klâsik çağ (1300-1600), (R. Sezer Çev.). İstanbul:Yapı Kredi.
Karaman, F. (2001). Salname-i vilayet-i Sivas (Sivas, Amasya, Tokat ve Karahisar-ı şarki) (1308/1890), İstanbul: Acar.
Karaman, F. (2002). Sivas ve sâlnâmeler üzerine. Revak Dergisi, 113- 118.
Kuzucu, K. (2007). Osmanlı modernleşme sürecinde iki Sivas valisinin raporlarının karşılaştırılması ve vilayetin kentsel dönüşümüne etkileri. Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri-I (21-25 Mayıs 2007), 335-351.
Mahiroğulları, A. (1993). XIX. yüzyılın son çeyreğinde Sivas’a gelen bir Fransız seyyah: Vital Cuinet. Revak Dergisi, 14-20.
Mahiroğulları, A. (1995). Seyahatnâmelere göre Osmanlılar döneminde Sivas’ın sosyo-ekonomik yapısı. Revak Dergisi, 104-109.
Mahiroğulları, A. (2001). Seyyahların gözüyle Sivas. İstanbul: Acer.
Mahiroğulları, M. A. (2003). İlkçağlardan günümüze Sivas ili. Sivas: Özlem.
Ökmen, M. (1996). Türkiye’de kentleşme sorunları ve Sivas örneği. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
Ökmen, M. (2006). Sivas’ta kentsel gelişme. Cumhuriyet Üniversitesi, İİBF Dergisi, 2(1), 239-264.
Ökse, A. T. (2003). Asur ticaret kolonileri çağında Sivas. Cumhuriyetin 80. Yılında Sivas Sempozyumu (15-17 Mayıs 2003) Bildirileri, 123- 132.
Ökse, A.T. (1993). Sivas’ta arkeolojik araştırmaların tarihçesi. Revak Dergisi, 21-35.
Önder, K. (1970). Sivas ili yakın çevre incelemeleri. Ankara: Nam.
Özbek, S. (2006). Ortaçağlarda Anadolu ticaret yollarının kavşağında Sivas. Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri (29 Eylül- 1 Ekim 2005), 406-413.
Özey, R. (2003). 20. yüzyıl başlarında Sivas’ın tarihi coğrafyası. Cumhuriyetin 80. Yılında Sivas Sempozyumu (15-17 Mayıs 2003) Bildirileri, 133-146.
Özgüven, Y. ve Doyduk, S. (2006). Selçuklu izleri üzerinden Sivas kentsel geliminin okunması. Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri (29 Eylül- 1 Ekim 2005), 490-500.
Sivas. (2002). Sivas İl Yıllığı 2002, Sivas: Sivas Valiliği.
Soğucak, A. (1967). Sivas Şehrimiz, Ankara: Cihan.
Strabon. (1928). The geography of Strabo (H. L. Jones Çev.). Great Britain: Harvard University Press.
Şeker, M. (2006). İbn Batuta’ya göre Sivas. Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri (29 Eylül- 1 Ekim 2005), 366-371.
Tahsin, H. (1932). Sivas vilayeti sıhhi ve içtimaî coğrafyası. Sivas: T.C. Sıhhat ve İçtimaî Muavenet Vekaleti Neşriyatı.
Tamer, A. (2004). İrade-i milliye. İstanbul: Türkiye Sosyal Tarih Araştırma Vakfı Yayınları.
Tanoğlu, A. (1966). Nüfus ve Yerleşme. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
Tufantoz, A. (2006). Selçuklular çağında Sivas’ın stratejik ve ekonomik önemi. Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri (29 Eylül- 1 Ekim 2005), 141–156.
Tunçdilek, N. (1986). Türkiye’de Yerleşmenin Evrimi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
Turan, O. (1998). Selçuklular ve İslamiyet. İstanbul: Boğaziçi.
Tümertekin, E. ve Özgüç, N. (2002). Beşeri coğrafya (İnsan kültür mekan). İstanbul: Çantay Kitabevi.
Tümertekin, E. (1973). Türkiye’de şehirleşme ve şehirsel fonksiyonlar. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
TÜİK, (1927–2007). Sivas ili nüfus verileri, Ankara: TÜİK.
Ünalan, S. (1997). XX. Yüzyıl Sivas tarihi ve günümüz inanç coğrafyası. Basılmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
Yalçınlar, İ. (1997). Sivas çevresinin strüktüral jeomorfolojisi üzerine. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, (6), 407-410.
Yasak, A. ve Kaleli, A. (1986). Dünden bugüne Sivas ili. Sivas: Seyran.
Yazıcı, H. ve Başıbüyük, A. (1998). Tarihteki önemini kaybetmiş yerleşmelere bir örnek: Kemah. Türk Dünyası Araştırmaları, (114), 171-192.
Yıldırım, H., (1993), Cumhuriyet Döneminde Sivas Şehri (1923-1950), Dokuz Eylül Üniversitesi, Basılmamış Doktora Tezi, İzmir.
Yund, K. (1973). Sivas adı ve ötesi-II. Sivas Folkloru Dergisi, (11), 1- 23.
Yund, K. (1974). Sivas adı ve ötesi-III. Sivas Folkloru Dergisi, (12), 1- 23.
Yücel, E.S. (2007). Salname-i vilayet-i Sivas (1325/1907). Sivas: Buruciye.
Kabul Tarihi: 22 Aralık 2009