Araştırma Makalesi
XIX. YÜZYILIN SONUNDA KIRIM TATAR EDEBİYATINDA MODERN EDEBÎ NESRİN DOĞUŞU
Yıl 2020, Cilt 44, Sayı 1, 121 - 136, 19.06.2020Öz
XIX. yüzyılda Türk dünyası edebiyatında yaygınlık göstermeye başlayan modern nesir, halka yönelmiş ve sade bir dille halkın hayatını bütün gerçeğiyle anlatmıştır. Bu özelliğinden dolayı nesir Türk dünyasının pek çok aydını tarafından benimsendiği gibi, Kırım Tatar aydınları ve edebiyatçıları tarafından da kısa zamanda sevilmiş ve pek çok yönüyle Kırım’ın toplumsal hayatına uyarlanmıştır. Kırım Tatar edebiyatında nesir türünün ilk örnekleri 1880’li yıllardan sonra İsmail Bey Gaspıralı tarafından geliştirilmiş ve şekillendirilmiştir. Nesir, Kırım Tatarlarının modern çağla tanışması açısından önemli olan 1880-1890’lı yıllarda yenilik taraftarı faaliyetlerde bulunan M. Akçurin, O. Akçokraklı, A. Bodaninskiy, S. A. Özenbaşlı, İ. L. Umerov gibi aydın ve yazarlar tarafından devam ettirilmiştir. İlk Kırım Tatar nesir yazarları roman, hikâye, deneme, tiyatro, seyahatname gibi özgün eserlerin yanında Batı ve Rus edebiyatından çeviriler de yapmışlardır. Bahçesaray şehrinde İsmail Bey Gaspıralı çevresinde ve etkisinde yetişen bu aydınların nesir eserleri yazmadaki amacı, geri kalmış toplumu bilinçlendirmek, olumlu yönde yönlendirmek ve önemli meselelerine dikkat çekmektir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ABİBULLAYEVA, Dilara. “İz İstorii narodnogo obrazovaniya krımskih tatar v XIX v.”, Kul'tura narodov priçernomoriya, no. 3, Simferopol' 1998, s. 63-69.
- AKÇOKRAKLI, Osman. “Seit Abdullah Ozenbaşlı Kim Edi?”, Emel, S. 236-237 (Temmuz-Aralık), İstanbul 2011, ss. 20-22.
- AYVAZOV, Hasan. “İstoriya natsional'nogo dvijeniya v Krımu”, Vostoçnıy Svet (A. V. Yefimov), no. 3, Moskva 2005, s. 12-50.
- BARTOLD, Vilhelm. Soçineniya, T. III, İzdatelstvo Nauka, Moskva 1965.
- CEMİLEVA, Ayşe. “İstoriya razvitiya perevodçeskoy mısli v krımskotatarskoy literature kontsa XIX naç. XX v.”, Bulat Suleymanov-osnovopolojnik sibirskih tatar, Red. H. Ç. Alişina, Tümenskiy gosudarstvennıy universitet, Tümen 2015, s. 31-33.
- DEFOE, Daniel. Hikâye-yi Robinson, (çev. M. Akçurin), Tercüman Yay, Bahçesaray 1889.
- DURMUŞ, İsmail. “Nesir”, İslâm Ansiklopedisi, C. 33, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2007, ss. 6-8.
- GASPIRALI, İsmail. “Dragunlar Kızı”, Tercüman, S. 23, Bahçesaray 1897, ss. 19-20.
- GASPIRALI, İsmail. Gaspıralı: Roman ve Hikâyeleri, Yay. Haz. Yavuz Akpınar, Bayram Orak, Nazım Muradov, Ötüken Yay., İstanbul 2014.
- GASPIRALI, İsmail. Gaspıralı Seçilmiş Esreleri: III, Dil – Edebiyat –Seyahat Yazıları, Yay. Haz. Yavuz Akpınar, Ötüken Yay., İstanbul 2017.
- İBRAHİM, Abdürreşid. “Bahtiyar Gasprinskiy”, Emel, S. 5, Romanya-Pazarcık 1933, ss. 12-17.
- JABKO, Şuşana. “Krımskotatarskoye kul'turnoye naslediye v fondah Rossiyskoy Natsionalnoy Biblioteki”, Kniga, Kul'tura i Obrazovaniye, İnnovatsii (Krım-2016), Sudak 2016, s. 318-321.
- KERİMOV, İsmail. “Kırımda uyanma devri ile baglı bazı istoriyagrafiya meseleleri”, Trudı NİTS Krımskotatarskogo yazıka i literaturı, T. I, Krımuçpedgiz, Simferopol' 2011, s. 158-170.
- KERİMOVA, Sevil'. “A. S. Puşkinin Saran Pehlivanı kırımtatar tilinde”, Trudı NİTS Krımskotatarskogo yazıka i literaturı KİPY, Tom 1, Krımuçpedgiz, Simferopol 2011, s. 534-537.
- KIRIMLI, Hakan. Kırım Tatarlarında Milli Kimlik ve Milli Hareketler (1905-1916), Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1996.
- KÖK, Ali. “1828-1920 Yılları Arası Azerbaycan’da Matbuat Çalışmaları”, 2. Uluslararası Türk Dünyası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Kongresi Bildirileri, 3. Cilt, (Ed. Yılmaz Yeşil, Seyfullah Yıldırım), Ankara 2018, ss. 87-106.
- KRIMSKİY, Agafangel', “Literatura krımskih tatar”, Kırım, Simferopol' 1993, s. 5.
- LAZZERİNİ, Edward. “Ǧadidism at the turn of the twentieth century: A view from within”, Cahiers du Monde russe et soviétique, XVI (2), 1975, 245-277.
- OLCAY, Türkan. “19. Yüzyıl Rus Edebiyatında Romantizm Üzerine”, KKEFD, S. 17, 2008, ss. 367-381.
- OLCAY, Türkan. “Fransiz “Fizyoloji”lerinin 1840’lı Yılların Rus Edebiyat Ürünlerine Etkisi”, Dilbilim, (15), 2012, ss. 195-215.
- SEYİTVANİYEVA, G. ve SEYİTMEMETOVA, S. Polnoye Sobtraniye Soçineniy İsmaila Gasprinskogo. İnstitut istorii im. Ş. Marcani, Akademii nauk Respubliki Tatarstan, Krımskiy nauçnıy tsentr, T. 1, Simferopol' 2016.
- ŞEMİ-ZADE, Aydın. Ali Bodaninskiy-prosvetitel i revolütsioner, http://www.milli-firka.org; 2019/05/10.
- TAHİRLİ, Abid. İsmail Gaspıralı Dünyası İsmail Gaspıralı Dehası, Çev. Cumhur Turan, İleri Yay., İstanbul 2014. VOZGRİN, Valeriy. İstoriçeskiye sudbı krımskih tatar, Mısl', Moskva: 1992.
Yıl 2020, Cilt 44, Sayı 1, 121 - 136, 19.06.2020
Öz
Kaynakça
- ABİBULLAYEVA, Dilara. “İz İstorii narodnogo obrazovaniya krımskih tatar v XIX v.”, Kul'tura narodov priçernomoriya, no. 3, Simferopol' 1998, s. 63-69.
- AKÇOKRAKLI, Osman. “Seit Abdullah Ozenbaşlı Kim Edi?”, Emel, S. 236-237 (Temmuz-Aralık), İstanbul 2011, ss. 20-22.
- AYVAZOV, Hasan. “İstoriya natsional'nogo dvijeniya v Krımu”, Vostoçnıy Svet (A. V. Yefimov), no. 3, Moskva 2005, s. 12-50.
- BARTOLD, Vilhelm. Soçineniya, T. III, İzdatelstvo Nauka, Moskva 1965.
- CEMİLEVA, Ayşe. “İstoriya razvitiya perevodçeskoy mısli v krımskotatarskoy literature kontsa XIX naç. XX v.”, Bulat Suleymanov-osnovopolojnik sibirskih tatar, Red. H. Ç. Alişina, Tümenskiy gosudarstvennıy universitet, Tümen 2015, s. 31-33.
- DEFOE, Daniel. Hikâye-yi Robinson, (çev. M. Akçurin), Tercüman Yay, Bahçesaray 1889.
- DURMUŞ, İsmail. “Nesir”, İslâm Ansiklopedisi, C. 33, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2007, ss. 6-8.
- GASPIRALI, İsmail. “Dragunlar Kızı”, Tercüman, S. 23, Bahçesaray 1897, ss. 19-20.
- GASPIRALI, İsmail. Gaspıralı: Roman ve Hikâyeleri, Yay. Haz. Yavuz Akpınar, Bayram Orak, Nazım Muradov, Ötüken Yay., İstanbul 2014.
- GASPIRALI, İsmail. Gaspıralı Seçilmiş Esreleri: III, Dil – Edebiyat –Seyahat Yazıları, Yay. Haz. Yavuz Akpınar, Ötüken Yay., İstanbul 2017.
- İBRAHİM, Abdürreşid. “Bahtiyar Gasprinskiy”, Emel, S. 5, Romanya-Pazarcık 1933, ss. 12-17.
- JABKO, Şuşana. “Krımskotatarskoye kul'turnoye naslediye v fondah Rossiyskoy Natsionalnoy Biblioteki”, Kniga, Kul'tura i Obrazovaniye, İnnovatsii (Krım-2016), Sudak 2016, s. 318-321.
- KERİMOV, İsmail. “Kırımda uyanma devri ile baglı bazı istoriyagrafiya meseleleri”, Trudı NİTS Krımskotatarskogo yazıka i literaturı, T. I, Krımuçpedgiz, Simferopol' 2011, s. 158-170.
- KERİMOVA, Sevil'. “A. S. Puşkinin Saran Pehlivanı kırımtatar tilinde”, Trudı NİTS Krımskotatarskogo yazıka i literaturı KİPY, Tom 1, Krımuçpedgiz, Simferopol 2011, s. 534-537.
- KIRIMLI, Hakan. Kırım Tatarlarında Milli Kimlik ve Milli Hareketler (1905-1916), Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1996.
- KÖK, Ali. “1828-1920 Yılları Arası Azerbaycan’da Matbuat Çalışmaları”, 2. Uluslararası Türk Dünyası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Kongresi Bildirileri, 3. Cilt, (Ed. Yılmaz Yeşil, Seyfullah Yıldırım), Ankara 2018, ss. 87-106.
- KRIMSKİY, Agafangel', “Literatura krımskih tatar”, Kırım, Simferopol' 1993, s. 5.
- LAZZERİNİ, Edward. “Ǧadidism at the turn of the twentieth century: A view from within”, Cahiers du Monde russe et soviétique, XVI (2), 1975, 245-277.
- OLCAY, Türkan. “19. Yüzyıl Rus Edebiyatında Romantizm Üzerine”, KKEFD, S. 17, 2008, ss. 367-381.
- OLCAY, Türkan. “Fransiz “Fizyoloji”lerinin 1840’lı Yılların Rus Edebiyat Ürünlerine Etkisi”, Dilbilim, (15), 2012, ss. 195-215.
- SEYİTVANİYEVA, G. ve SEYİTMEMETOVA, S. Polnoye Sobtraniye Soçineniy İsmaila Gasprinskogo. İnstitut istorii im. Ş. Marcani, Akademii nauk Respubliki Tatarstan, Krımskiy nauçnıy tsentr, T. 1, Simferopol' 2016.
- ŞEMİ-ZADE, Aydın. Ali Bodaninskiy-prosvetitel i revolütsioner, http://www.milli-firka.org; 2019/05/10.
- TAHİRLİ, Abid. İsmail Gaspıralı Dünyası İsmail Gaspıralı Dehası, Çev. Cumhur Turan, İleri Yay., İstanbul 2014. VOZGRİN, Valeriy. İstoriçeskiye sudbı krımskih tatar, Mısl', Moskva: 1992.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sosyal |
| Bölüm | Articles |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 19 Haziran 2020 |
| Yayınlandığı Sayı | Yıl 2020, Cilt 44Sayı 1 |
Kaynak Göster
| Bibtex | @araştırma makalesi { cumusosbil708910, journal = {Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi}, eissn = {1305-5143}, address = {}, publisher = {Sivas Cumhuriyet Üniversitesi}, year = {2020}, volume = {44}, number = {1}, pages = {121 - 136}, title = {XIX. YÜZYILIN SONUNDA KIRIM TATAR EDEBİYATINDA MODERN EDEBÎ NESRİN DOĞUŞU}, key = {cite}, author = {Er, Elvina} } |
| APA | Er, E. (2020). XIX. YÜZYILIN SONUNDA KIRIM TATAR EDEBİYATINDA MODERN EDEBÎ NESRİN DOĞUŞU . Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi , 44 (1) , 121-136 . Retrieved from http://cujos.cumhuriyet.edu.tr/tr/pub/issue/54996/708910 |
| MLA | Er, E. "XIX. YÜZYILIN SONUNDA KIRIM TATAR EDEBİYATINDA MODERN EDEBÎ NESRİN DOĞUŞU" . Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 44 (2020 ): 121-136 <http://cujos.cumhuriyet.edu.tr/tr/pub/issue/54996/708910> |
| Chicago | Er, E. "XIX. YÜZYILIN SONUNDA KIRIM TATAR EDEBİYATINDA MODERN EDEBÎ NESRİN DOĞUŞU". Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 44 (2020 ): 121-136 |
| RIS | TY - JOUR T1 - XIX. YÜZYILIN SONUNDA KIRIM TATAR EDEBİYATINDA MODERN EDEBÎ NESRİN DOĞUŞU AU - ElvinaEr Y1 - 2020 PY - 2020 N1 - DO - T2 - Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi JF - Journal JO - JOR SP - 121 EP - 136 VL - 44 IS - 1 SN - -1305-5143 M3 - UR - Y2 - 2020 ER - |
| EndNote | %0 Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi XIX. YÜZYILIN SONUNDA KIRIM TATAR EDEBİYATINDA MODERN EDEBÎ NESRİN DOĞUŞU %A Elvina Er %T XIX. YÜZYILIN SONUNDA KIRIM TATAR EDEBİYATINDA MODERN EDEBÎ NESRİN DOĞUŞU %D 2020 %J Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi %P -1305-5143 %V 44 %N 1 %R %U |
| ISNAD | Er, Elvina . "XIX. YÜZYILIN SONUNDA KIRIM TATAR EDEBİYATINDA MODERN EDEBÎ NESRİN DOĞUŞU". Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 44 / 1 (Haziran 2020): 121-136 . |
| AMA | Er E. XIX. YÜZYILIN SONUNDA KIRIM TATAR EDEBİYATINDA MODERN EDEBÎ NESRİN DOĞUŞU. CUJOSS. 2020; 44(1): 121-136. |
| Vancouver | Er E. XIX. YÜZYILIN SONUNDA KIRIM TATAR EDEBİYATINDA MODERN EDEBÎ NESRİN DOĞUŞU. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2020; 44(1): 121-136. |
| IEEE | E. Er , "XIX. YÜZYILIN SONUNDA KIRIM TATAR EDEBİYATINDA MODERN EDEBÎ NESRİN DOĞUŞU", Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, c. 44, sayı. 1, ss. 121-136, Haz. 2020 |
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.