Araştırma Makalesi
Yıl 2016,
Cilt: 40 Sayı: 2, 23 - 52, 15.12.2016
Öz
Tercümeler, milletlerin uyanış
devirlerine katkıları olan, yeniden şekillendirilmeye çalışılan millet
edebiyatlarına yön veren unsurlardır. Tercümesi yapılan eserler, bu eserlerde
kullanılan dil, milletlerin sosyal ve kültürel tercihlerini yansıtması
bakımından önemlidir. Türk edebiyatının Batılılaşması sürecinde tercümelerin
rolü büyüktür ve bu süreçte Fransız edebiyatının yanı sıra eski Yunan edebiyatından
da çeviriler yapılmıştır. Antik Yunan edebiyatının ilk örneklerinden birisi
olarak bilinen İlyada edebiyatımızın Batılılaşması sürecinde çevirisi yapılan
eserler arasındadır. Ayrıca, Cumhuriyet yıllarında da bu eserin birkaç defa
tercümesi yapılmıştır. XIX. yüzyılın sonlarından günümüze kadar uzanan zaman
diliminde, bazıları tamamlanmamakla birlikte, dokuz İlyada tercümesi vardır.
Çeviri metinlerin birbirinin aynı olması beklenmez fakat İlyada
tercümelerindeki farklılıklar; kişisel bir tercihten ziyade, toplumun kültürel
yapısındaki ve Türkçedeki değişmeyi, başka kültürlere bakıştaki farklılaşmayı
ve yapılan çeviriye verilen anlamı ifade eder. Bu makalede farklı dönemlerde
yapılan İlyada çevirileri; dil politikaları ve sosyo-kültürel değişimler göz önünde
bulundurularak karşılaştırılacaktır.
Anahtar Kelimeler
İlyada Çeviri Batılılaşma Türkçe Türkiye Cumhuriyeti Osmanlı İmparatorluğu
Kaynakça
- ADIVAR, Adnan (1970). Osmanlı Türklerinde İlim. İstanbul: Remzi Kitabevi. AFACAN, Aydın (2003). Şiir ve Mitologya. İstanbul: Doruk. AYAŞLI, Münevver (1973). İşittiklerim Gördüklerim Bildiklerim. İstanbul: Boğaziçi Yayınları. BEYATLI, Yahya Kemâl (1999), Çocukluğum, Gençliğim, Siyasi ve Edebî Hatıralarım, İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti. BEZİRCİ, Asım (Halis Acarı müstearıyla) (1959). “İlyada Çevirileri ve Bay ‘Kim’ ”. A Dergisi 1(12): 1-3, 8. BEZİRCİ, Asım (1990). Çok Kapılı Oda. Üçüncü Bası. İstanbul: Çağdaş Yayınları. CANDAR, Avni (1940). “İlyada Tercümesi”. Yücel Aylık Kültür Mecmuası, 11(64): 187-192. DUYMAZ, Ali (2009). “Ömer Seyfettin’in Kaleme Aldığı Destanlar Üzerine Bir Değerlendirme”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 12(21): 413-421. GÜRÇAĞLAR, Şehnaz Tahir (2006). “Tercüme Bürosu ve Bir Edebiyat Kanonunun Oluşturulması”. Türk Edebiyatı Tarihi. C. 4. İstanbul: TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. 572-586. HALİS ACARI, (Asım Bezirci) (1959). “İlyada Çevirileri ve Bay ‘Kim’”. A Dergisi 1(12): 1-3, 8. Homeros (1303). İlyada, Mütercimi: M. Naim Fraşeri. Lisan-ı Aslî-i Yunanî’den tercüme olunmuştur. Maarif Nezaret-i Celilesinin ruhsatıyla tab’ olunmuştur. İstanbul: Sahip ve Nâşirleri: Karabet ve Kasbar. Homeros (1316 ). İlyas Yahut Şair-i Şehîr Omiros. Mütercimi: Encümen-i Teftiş ve Muayene Azasından Selanikli Hilmi, Yunanca Lisanından Tercüme Olunmuştur. Nezaret-i Celilesinin 566 Numaralı ve Fi 17 Teşrin-i evvel sene 314 tarihli ruhsatnamesiyle tab olunmuştur. İstanbul: Matbaa-yı Şirket-i Mürettibiyye, Nâşiri “Şems” Kütüphanesi Sahibi. Homeros (1927). İlyad Iliade, En Eski Yunan Şairi (Homère) nin Epopesi. Tercüme ve Hülasa Eden Ömer Seyfeddin. Cihan Edebiyatında Numuneler. Maarif Vekâleti, İstanbul: Devlet Matbaası. Homer(os) (1940). İlyada. (Çev. Celal Arıkdemir), Eski Grekçeden Tercümeler. Türk Dili Belleten seri II, sayı: 1-2: 87-94; sayı: 3-4: 119-128; sayı: 7-8: 164; (Birinci bölüm) sayı: 9-10: 148-160; sayı: 13-15: 173-185 (İkinci bölüm); sayı: 13-15: 186-198 (Üçüncü bölüm); sayı: 13-15: 198-208; sayı: 16-17:143-149 (Dördüncü bölüm); sayı: 16-17: 149-160; sayı: 18-20: 141-156 (Beşinci bölüm); sayı: 18-20: 156-171); seri III, sayı: 8-9: 115-125 (Altıncı bölüm). Homeros, İlyada, (Çev. Dr. Arın (Saffet) Engin). Atatürkkent, İstanbul, 1958. Homeros (1961). İlyada Ilias Destanı. (İkinci Basılış) (Çev. Ahmet Cevat Emre). İstanbul: Varlık Yayınevi. Homeros (1993). İlyada (7. basım) (Türkçesi Azra Erhat-A. Kadir). İstanbul: Can Yayınları. Homeros (2014). İlyada Tanrıların Savaşı. (Çeviren Derya Öztürk). İstanbul: Parola Yayınları. İmzasız (1863). “Avrupa Tarihinden”. Tasvir-i Efkâr. 58: 4. KARAAĞAÇ, Günay (2012). Türkçenin Dilbilgisi. Ankara: Akçağ Yayınları. KABAAĞAÇLI, Cevat Şakir (1958). “İlyada Çevirisi Üzerine”. Yeni Ufuklar. 7 (78): 170-174. KAPLAN, Ramazan (198). Klasikler Tartışması -Başlangıç Dönemi-. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. KAYAOĞLU, Taceddin (1998). Türkiye’de Tercüme Müesseseleri. İstanbul: Kitabevi. KUÇURADİ, İoanna (1978). “Şiir Çevirisini Değerlendirme ve Türkçede Homeros”. Türk Dili (Çeviri Sorunları Özel Sayısı). 322: 111-116. MATTHEW, Arnold (1941). (çev. Erol Güney). “Homeros’un Tercümesine Dair”. Tercüme. I( 7): 68-71. OKAY, Orhan (2005). Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yayınları. Ömer Seyfettin (2001). Bütün Eserleri Makaleler 1. Haz. Hülya Argunşah, İstanbul: Dergâh Yayınları. Ömer Seyfettin (2001). Bütün Eserleri Makaleler 2 Tercümeler. Haz. Hülya Argunşah. İstanbul: Dergȃh Yayınları. PARLATIR, İsmail (1995). Recaî-zade Mahmut Ekrem Hayatı-Eserleri-Sanatı. Ankara: . Atatürk Kültür Merkezi Yayını. ROHDE, Georg (1941). “Tercümeye Dair”. Tercüme. 5: 475-478. SİNANOĞLU, Suat (1941). “Ahmet Cevat Emre’nin Odysseia Tercümesi Hakkında”. Tercüme, II(10): 344-353. Şemsettin Sami (1296). Esâîir. İstanbul: Mihran Matbaası. YAZICı, Mine (2005). Çeviribilimin Temel Kavram ve Kuramları. İstanbul: Multilingual. YETİŞ, Kâzım (1996). Talîm-i Edebiyat’ın Retorik ve Edebiyat Nazariyâtı Sahasında Getirdiği Yenilikler. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını. YÜCEL, Hasan Ȃli (1989). Edebiyat Tarihimizden. İstanbul: İletişim Yayınları. YÜKSEL, Süheyla (2012). Türk Edebiyatında Yunan Antikitesi (1860-1908). Ankara: , Asitan.
Yıl 2016,
Cilt: 40 Sayı: 2, 23 - 52, 15.12.2016
Öz
Kaynakça
- ADIVAR, Adnan (1970). Osmanlı Türklerinde İlim. İstanbul: Remzi Kitabevi. AFACAN, Aydın (2003). Şiir ve Mitologya. İstanbul: Doruk. AYAŞLI, Münevver (1973). İşittiklerim Gördüklerim Bildiklerim. İstanbul: Boğaziçi Yayınları. BEYATLI, Yahya Kemâl (1999), Çocukluğum, Gençliğim, Siyasi ve Edebî Hatıralarım, İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti. BEZİRCİ, Asım (Halis Acarı müstearıyla) (1959). “İlyada Çevirileri ve Bay ‘Kim’ ”. A Dergisi 1(12): 1-3, 8. BEZİRCİ, Asım (1990). Çok Kapılı Oda. Üçüncü Bası. İstanbul: Çağdaş Yayınları. CANDAR, Avni (1940). “İlyada Tercümesi”. Yücel Aylık Kültür Mecmuası, 11(64): 187-192. DUYMAZ, Ali (2009). “Ömer Seyfettin’in Kaleme Aldığı Destanlar Üzerine Bir Değerlendirme”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 12(21): 413-421. GÜRÇAĞLAR, Şehnaz Tahir (2006). “Tercüme Bürosu ve Bir Edebiyat Kanonunun Oluşturulması”. Türk Edebiyatı Tarihi. C. 4. İstanbul: TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. 572-586. HALİS ACARI, (Asım Bezirci) (1959). “İlyada Çevirileri ve Bay ‘Kim’”. A Dergisi 1(12): 1-3, 8. Homeros (1303). İlyada, Mütercimi: M. Naim Fraşeri. Lisan-ı Aslî-i Yunanî’den tercüme olunmuştur. Maarif Nezaret-i Celilesinin ruhsatıyla tab’ olunmuştur. İstanbul: Sahip ve Nâşirleri: Karabet ve Kasbar. Homeros (1316 ). İlyas Yahut Şair-i Şehîr Omiros. Mütercimi: Encümen-i Teftiş ve Muayene Azasından Selanikli Hilmi, Yunanca Lisanından Tercüme Olunmuştur. Nezaret-i Celilesinin 566 Numaralı ve Fi 17 Teşrin-i evvel sene 314 tarihli ruhsatnamesiyle tab olunmuştur. İstanbul: Matbaa-yı Şirket-i Mürettibiyye, Nâşiri “Şems” Kütüphanesi Sahibi. Homeros (1927). İlyad Iliade, En Eski Yunan Şairi (Homère) nin Epopesi. Tercüme ve Hülasa Eden Ömer Seyfeddin. Cihan Edebiyatında Numuneler. Maarif Vekâleti, İstanbul: Devlet Matbaası. Homer(os) (1940). İlyada. (Çev. Celal Arıkdemir), Eski Grekçeden Tercümeler. Türk Dili Belleten seri II, sayı: 1-2: 87-94; sayı: 3-4: 119-128; sayı: 7-8: 164; (Birinci bölüm) sayı: 9-10: 148-160; sayı: 13-15: 173-185 (İkinci bölüm); sayı: 13-15: 186-198 (Üçüncü bölüm); sayı: 13-15: 198-208; sayı: 16-17:143-149 (Dördüncü bölüm); sayı: 16-17: 149-160; sayı: 18-20: 141-156 (Beşinci bölüm); sayı: 18-20: 156-171); seri III, sayı: 8-9: 115-125 (Altıncı bölüm). Homeros, İlyada, (Çev. Dr. Arın (Saffet) Engin). Atatürkkent, İstanbul, 1958. Homeros (1961). İlyada Ilias Destanı. (İkinci Basılış) (Çev. Ahmet Cevat Emre). İstanbul: Varlık Yayınevi. Homeros (1993). İlyada (7. basım) (Türkçesi Azra Erhat-A. Kadir). İstanbul: Can Yayınları. Homeros (2014). İlyada Tanrıların Savaşı. (Çeviren Derya Öztürk). İstanbul: Parola Yayınları. İmzasız (1863). “Avrupa Tarihinden”. Tasvir-i Efkâr. 58: 4. KARAAĞAÇ, Günay (2012). Türkçenin Dilbilgisi. Ankara: Akçağ Yayınları. KABAAĞAÇLI, Cevat Şakir (1958). “İlyada Çevirisi Üzerine”. Yeni Ufuklar. 7 (78): 170-174. KAPLAN, Ramazan (198). Klasikler Tartışması -Başlangıç Dönemi-. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. KAYAOĞLU, Taceddin (1998). Türkiye’de Tercüme Müesseseleri. İstanbul: Kitabevi. KUÇURADİ, İoanna (1978). “Şiir Çevirisini Değerlendirme ve Türkçede Homeros”. Türk Dili (Çeviri Sorunları Özel Sayısı). 322: 111-116. MATTHEW, Arnold (1941). (çev. Erol Güney). “Homeros’un Tercümesine Dair”. Tercüme. I( 7): 68-71. OKAY, Orhan (2005). Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yayınları. Ömer Seyfettin (2001). Bütün Eserleri Makaleler 1. Haz. Hülya Argunşah, İstanbul: Dergâh Yayınları. Ömer Seyfettin (2001). Bütün Eserleri Makaleler 2 Tercümeler. Haz. Hülya Argunşah. İstanbul: Dergȃh Yayınları. PARLATIR, İsmail (1995). Recaî-zade Mahmut Ekrem Hayatı-Eserleri-Sanatı. Ankara: . Atatürk Kültür Merkezi Yayını. ROHDE, Georg (1941). “Tercümeye Dair”. Tercüme. 5: 475-478. SİNANOĞLU, Suat (1941). “Ahmet Cevat Emre’nin Odysseia Tercümesi Hakkında”. Tercüme, II(10): 344-353. Şemsettin Sami (1296). Esâîir. İstanbul: Mihran Matbaası. YAZICı, Mine (2005). Çeviribilimin Temel Kavram ve Kuramları. İstanbul: Multilingual. YETİŞ, Kâzım (1996). Talîm-i Edebiyat’ın Retorik ve Edebiyat Nazariyâtı Sahasında Getirdiği Yenilikler. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını. YÜCEL, Hasan Ȃli (1989). Edebiyat Tarihimizden. İstanbul: İletişim Yayınları. YÜKSEL, Süheyla (2012). Türk Edebiyatında Yunan Antikitesi (1860-1908). Ankara: , Asitan.
Toplam 1 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Articles |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Aralık 2016 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2016Cilt: 40 Sayı: 2 |
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.