Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi

Öz

Çeviribilimin inceleme ve uygulama alanlarından biri olan
çeviri eleştirisi basit tanımıyla kaynak metnin dokusunun erek metinde nasıl
şekillendiğini karşılaştırmalı olarak inceler. Diğer bir deyişle kaynak metne
özgü unsurların anlamsal ve dilsel karşılıklarının çevirmenin seçimlerini
eleştirel bağlamda ele alarak, hedef metine nasıl aktarıldığını çözümler. Son
yıllarda özellikle Türkçe’nin yabancılara öğretilmesi konusunda artan ülkeler
arası anlaşmalar, diğer toplumların Türkçe’ye, Türk edebiyatına ilgisini
arttırmıştır. Bu ilginin sonucunda diğer dillere çevrilen yapıtlarımız da artış
göstermekte ve dilimiz, kültürümüz, edebiyatımız çeviri aracılığıyla diğer
toplumlara tanıtılmaktadır. Bir milleti temsil eden çeviri yapıtlar ve
temsilciler olan çevirmenler de çeviri eleştirmenleri tarafından mercek altına
alınmaktadır. Bu bağlamda karşılaştırmalı çeviri çözümlemesi yöntemiyle kaynak
yapıt ‘Serdar Özkan’ın Kayıp Gül adlı
yapıtında teşbih olarak kullanılan ‘gül’ sözcüklerinin geçtiği mistik
söylemlerin İngilizce’den çevrilen, çalışmada erek yapıt olarak ele aldığımız
Fransızca La Rose Retrouvée’de nasıl
şekillendiğini, çevirmen kararlarını, kaynak okurda uyanan hislerin erek okurda
da uyanıp uyanamayacağı yaklaşımıyla incelemeye alacağız. Yazar Serdar Özkan’ın
yapıtında gül etrafında oluşturduğu teşbihler karşılaştırmalı çözümleme
yapabilmek için kaynak metinden seçeceğimiz kesitleri oluşturmaktadır. Bu
çalışmada amaç çeviri çözümlemesi yöntemine bilimsel anlamda bir örnek sunmak
ve gül teşbihi etrafında gelişen mistik söylemlerin anlamsal karşılıklarının
çevirmen kararıyla erek yapıttaki eşdeğerleri göstermektir. Tasavvufi bir dil
kullanan yazarın yapıtta kullandığı gül teşbihiyle vurgulamak istediği Allah,
Hz. Muhammed sevgisi, insanın içindeki iman, dervişler yani genel ifadeyle dini
unsurlardır. Çevirmen biçemsel ve anlamsal açıdan eşdeğerliği sağlasa dahi,
kültürel kodlardaki farklılıklardan dolayı erek okurda aynı hissi uyandırmanın
zorluğunu örneklerle göstermeye çalışacağımız bu çalışmada, çevirmenin dizgesel
tercihlerini biçemsel, anlamsal açıdan ele alacağız.