Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi

Öz

Özet: Hangi alanda olursa olsun yapılan çalışmaların gelecekteki rota ve biçimini belirlemek adına ara ara geriye dönüp durum değerlendirmesi yapmak, bilanço çıkarmak gerekmektedir. Bilindiği üzere Türkiye’deki halkbilimi çalışmaları yüzüncü yılına yaklaşmaktadır ve bu, muhasebesi yapılması gereken önemli bir eşik ve zaman dilimidir. Türkiye’de “Anonim Halk Edebiyatı” kavramının tanımı konusunda belirgin bir ittifak sağlanmış durumdadır. Ancak tanımın kapsamına giren ürünler ve bunların tasnifi konusunda aynı şeyi söylemek pek mümkün değildir. Bazı çalışmalarda Âşık ve Tekke Edebiyatı mahsulleri, ferdi olmaları dolayısıyla “Halk Edebiyatı”nın dışında değerlendirilmiş, bunun sonucunda da “Anonim Halk Edebiyatı” kavramıyla “Halk Edebiyatı” tabiri eşdeğer görülmüştür. “Halk” kavramına yüklenen farklı anlamlar dolayısıyla ortaya çıkan bu görüş zamanla değişmiş ve “Anonim Halk Edebiyatı”, olması gerektiği gibi “Halk Edebiyatı”nın bir alt şubesi konumuna yerleştirilmiştir. Yüz yıl boyunca anonim halk edebiyatının içerisine dâhil edilen türler ve bunların tasnifi konusunda çok farklı görüşler ortaya atılmıştır. Zaman içerisinde türlerin sayısında bir artış gözlenmiş fakat tasnifi konusunda bir ittifak sağlanamamıştır. Genellikle türlerin yapısal özellikleri dikkate alınarak yapılan tasniflerde birtakım hatalı ve eksik noktalar bulunmaktadır. Bu sebeple makalede, anonim halk edebiyatı türlerine ilişkin yeni bir tasnif önerilmiş ve ardından bu edebiyatın “söylemelik ve konuşmalık türleri”yle ilgili Türkiye’de yapılan çalışmaların değerlendirilmesine geçilmiştir. Yerelden ulusala doğru giden bir çizgide yürütülen söylemelik ve konuşmalık türlerle ilgili çalışmalar, daha ziyade metin merkezli kuram ve yöntemlerle gerçekleştirilmiştir. Söz konusu çalışmaların ekseriyetinde metin derleme, tanımlama ve tasnif etme işleriyle uğraşılmıştır. Tahlile yönelik çalışmaların azlığı dikkat çekmektedir. Uygulama aşamasına ise hiç geçilememiştir.

Anahtar Kelimeler: anonim halk edebiyatı, tanım, tasnif, değerlendirme ölçütü, söylemelik ve konuşmalık türler

Abstract: Whatever your field of study, it is occasionally necessary to go back and assess the situation or get out a balance in order to determine the routes and forms of future works. As is known the folklore studies in Turkey are approaching centenary years, and this is a significant threshold or a time frame which needs accounting. There is obviously an alliance about the definition of the concept of the “anonymous folk literature" in Turkey. However, it is impossible to pronounce the same thing for productions and sorting out the products that covered by this definition. In some studies the productions which belong to fields of sufi and ashik literatures are evaluated outside of “folk literature”, hence they are individual. As a result of this, the "anonymous folk literature" was seen equivalent to the term of "folk literature". But that view has changed over time, and the "anonymous folk literature", as it should be, was placed in a position sub-branch of “folk literature”. During one hundred years voluminous different opinions have been propounded about the types which have been included in the "anonymous folk literature". An increase in the number of the types has been observed over time, but haven’t been achieved an alliance of the classification. Generally, classifications which are taken into account the structural characteristics of the types have incorrect and incomplete points. That’s why in this article, it has proposed a new classification of the types of anonymous folk literature, and then has passed to an assessment about studies which relevant to oral and discoursal types of this literature in Turkey. Chiefly, the studies which regarding to oral and discoursal types that are going from vernacular towards to national line realized with text-centered theory and methods. The majority of these studies, there are compilations, identifications and classifications. The scarcity of analysis is a remarkable point. And to the implementation phase could not be accomplished at all.

Key Words: anonymous folk literature, description, selection criterion, oral and discoursal types