Öz
Uzun zamandan beridir dış politika aracı olarak devletlerin başvurduğu güç kullanma yetkisi/keyfiyeti, Birinci Dünya Savaşı ile birlikte uluslararası sistemi tehdit eder bir seviyeye ulaşmıştır. Söz konusu durum, kuvvete başvurma olgusunun zayıflatılması için devletlerarası teşkilatlanmalar aracılığıyla genel bir iradenin varlığını gündeme getirmiştir. Bu bağlamda, 1919 yılında kurulan Milletler Cemiyeti (Cemiyet-i Akvam), konuyu gündemine alarak, saldırgan bir devlete karşı ortak yaptırımlar belirlenmiştir. Bir süre sonra Fransa ve ABD dışişleri bakanlarının girişimleri sonucunda imzalanan Briand-Kellogg Paktı (1928) ile de, savunma haricinde her türlü savaş hali yasaklanmış, hor görülmüştür. Briand-Kellogg Paktı’na 1928 yılı bitmeden Sovyet Rusya dâhil 46 devlet iştirak etmiştir. Aynı yıl içerisinde, “Pakta katılmanın Türkiye’nin ulusal çıkarlarına uygun düştüğü” yönündeki irade sonucunda Türkiye de imzacılar arasında yer almıştır. Ancak ilerleyen dönemde, Milletler Cemiyeti’nin etkisizliği, Japonya, Almaya ve İtalya’nın yayılmacı tutumları gerçekleştirilmek istenen barış çabalarını kâğıt üzerinde bırakmaya başlamıştır. Söz konusu gelişimeler, arşiv kaynakları, resmi yayınlar, telif-tetkik eserler, ulusal ve yabancı basın incelenerek anlaşılmaya/anlatılmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- BCA (Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi), 030.10.244.648.23, Aralık 1928.
- BCA (Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi), 030.10.267.801.8, 13 Teşrinievvel 1929.
- BCA (Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi), 030.10.228.532.3, 14 Teşrinievvel/Ekim 1929.
- BCA (Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi), 030.10.228.532.9, 02 Şubat 1932.
- BCA (Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi), 030.10.62.418.3, 18 Şubat 1932.
- Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMM TD)
- Resmi Gazete, Akşam Gazetesi, Cumhuriyet Gazetesi, Hakimiyeti Milliye
- (Allgemeiner) Tiroler Anzeiger, Der österreichische Volkswirt,
- Die Unzufriedene, Pilsner Tagblatt, Prager Tagblatt, Ybbstal Zeitung
- ARMAOĞLU, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995), Kronik Yay., İstanbul, 2018.
- AYDOĞAN, Metin, Yeni Dünya Düzeni Kemalizm ve Türkiye, C. I, 4. Basım, Kum Saati Yay., İstanbul, 2002.
- DİLEK, Mehmet Sait, “Büyük Güçlerin Politikaları ve Briand-Kellogg Paktı”, Uluslararası İlişkiler, C. 10, S. 37, (Bahar 2013), s. 145-169.
- DÖNMEZ, Suat, “Kuvvet Kullanma Kapsamında Ön Alıcı ve Önleyici Saldırı Kavramları”, Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, C. 3, S. 3, Tekirdağ, 2017, s. 8-15.
- EDİ, Ahmet – POLAT, Suat, “Atatürk Dönemi Türk-İngiliz İlişkileri”, VII. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/Sanat Etkinlikleri (11-15 Nisan 2017), Edi. Osman Kunduracı, Ahmet Aykaç, Bakü, 2017, s. 57-70.
- ERTAN, Ali Erhan – ÖZGÜN, Tevfik Orçun, “I. Dünya Savaşı’nın Ardından Yenidünya Düzenine Doğru: 1919 Paris Barış Konferansı”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 20, S. 3, Ankara, 2016, s. 551-572.
- HALİFEOĞLU, Meral, 1914-1945 Yılları Arası Türk-Amerikan İlişkileri, Fırat Üni. SBE Basılmamış Doktora Tezi, Elazığ, 2012.
- KARABULUT, Nilüfer, İki Savaş Arası Dönemde Silahsızlanma Konferansları ve Türkiye (1923-1939), İstanbul Üni. Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2007.
- KARACA, Erdem, “T.C. Hariciye Nezareti Siyasi İstihbarat Servisi Raporlarında Mançurya Meselesi (1932-1933)”, Sosyal Bilimler Tarih ve Sanat, Ed. Osman Köse, Akademisyen Yay., Ankara, 2018, s. 205-218.
- KARATAŞ, Salih, Uluslararası Hukukta Silahsızlanma ve Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü (OPCW), Selçuk Üni. SBE Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2014.
- KENNEDY, Paul, Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri, Çev. Birtane Karanakçı, 9. Basım, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2002.
- Muharrem Feyzi, “Kellog ve Cemiyeti Akvam misaklarının telifi teşebbüsü”, Cumhuriyet, 25 Şubat 1930, s. 2.
- ORALLI, Levent Ersin, “Uluslararası Hukukta ve BM Sisteminde Askeri Müdahale Olgusu”, TESAM Akademi Dergisi, S. 1, Bursa, 2014, s. 102-127.
- ÖNCÜ, Ali Servet – EKİNCİ, Oğuzhan, “İkinci Dünya Savaşı Öncesi Beklenmeyen Gelişme: 23 Ağustos 1939 Tarihli Alman-Rus Paktı”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 18, S. 2 (182), Ankara, Ağustos 2014, s. 241-263.
- SANDER, Oral, Siyasi Tarih (1918-1994), İmge Kitapevi Yay., Ankara, 2014.
- ŞAHİN, İsmail – MÜEZZİNOĞLU, Ersin, “Locarno ve Musul Kıskacında Türk Dış Politikası”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, C. 5, S. 4, İstanbul, 2016, s. 641-676.
- ŞİMŞİR, Bilal Niyazi, “Musul Sorunu ve Türkiye-İngiltere-Irak İlişkileri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. XXI., S. 67., Ankara, 2005, s. 862-865.
- TAŞKIN, Hüseyin, Türkiye’nin Milletler Cemiyetine Girişi ve Türk Basınındaki Yansımaları (1930-1932), Ankara Üni. Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2006.
- TOSUN, Fatih, “Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanma ve Karışma Kavramlarının Değişen Anlamı”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, C. 5, S. 9, İstanbul, 2009, s. 89-118.
- UÇAROL, Rıfat, Siyasi Tarih (1789-1994), Filiz Kitapevi, İstanbul, 1995.
- ÜÇOK, Coşkun, Siyasi Tarih (1789-1960), Sevinç Matbaası, Ankara, 1978.
- Yakup Kadri, “Kellog Misakı”, Hakimiyeti Milliye, 21 Kanunusani/Ocak 1929, s. 1.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Articles |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Aralık 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020Cilt: 44 Sayı: 2 |
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.