Öz
Sivas ili Akıncılar ilçesi ses bilgisel özelliklerini belirlemeyi amaçlayan bu makale, saha çalışmasına dayanan verileri içermektedir. Çalışma, üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Sivas ağzının diğer ağızlar arasındaki yeri tespit edilmekte ve kısaca çalışmanın yöntemi üzerinde durulmaktadır. Buna ek olarak bu bölümde çalışmada kullanılan çeviri yazı işaretleri aktarılmaktadır. İkinci bölümde Sivas ilçesi Akıncılar ağzına ait ses olayları ve ses değişimlerine ünlüler ve ünsüzler olmak üzere iki alt başlık altında yer verilmektedir. Elde edilen bulgular makalenin üçüncü bölümünde sunulmaktadır. Sivas ağzında tespit edilen bu bulgulardan en yaygın olanları göçüşme örnekleridir: aḫşam > aşḫam, ayva > havya, bakraç > barḫaç, çekirge > kekürçe, çıplak > cılbaḫ, dürbün > dübürüm, eski > eksü, dünya > düyna külfet > küflet, ileri > ireli, iler(i)le- > irel(i)le-, lanet > nālet, memleket > melmeket, peskütan > pestugan, topraḫ > torpaḫ. Ayrca r ve l ses değişimi örnekleri de oldukça yaygındır: birader~ bilader, cemre ~ cemile, çermik ~ çelmik, çerebne ~ çelepme, çırpı ipi > çilpipi, fetir ~ fetil, gurk ~ gulk, güreş ~ güleş, kenger ~ kengel, serbes ~ selbes, cıvılda- ~ civirde-, çakıldak ~ çaḫırdaḫ, gelek ~ gerek, gugulik ~ gugirik, maşala ~ maşara, talanla- ~ taranla-, tılsım ~ tırsım, dinel- ~ diren-
Anahtar Kelimeler
Türkiye Türkçesi Anadolu Ağızları Sivas İli Akıncılar İlçesi Ses bilgisi
Kaynakça
- Akar, A. (2013). Muğla Yöresi ve Ağızları. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu- Türk Dil Kurumu Yayınları: 1076.
- Allahverdiyeva, Ş. ve Bulduk, T. (2013). Adıyaman İndere (Zey) Köyü Ağzı- Ses Bilgisi. The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science: 6 (3), 1109- 1145.
- Banguoğlu, T. (2007). Türkçenin Grameri. Ankara: Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu- Türk Dil Kurumu Yayınları:528.
- Caferoğlu, A. (1958). Anadolu Ağızlarında İçses Ünsüz Türemesi. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1958, 1-11.
- Coşkun, M. V. (2007). “Standart Türkçede Ses Olaylarının Sebep-Sonuç İlişkisi Çerçevesinde Yeniden Sınıflandırılması”. 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 347-368.
- Demir, N. ve Şen, Ü. (2006). Sivas İli ve Yöresi Ağızları (Etnik Yapı- Dil İncelemesi- Metinler- Sözlük). Ankara: Gazi Kitabevi.
- Dursunoğlu, H. (2017). Adlandırma, Terimler ve Sınıflandırma Açısından Türkiye Türkçesinde Ünsüzlere Bir Bakış. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 65 (1), 11-22.
- Eckmann, J. (1953). Kelime Ortasında Anorganik b, p ve m’nin Türemesi. Türkiyat Mecmuası, 10, 313-320.
- Eckmann, J. (1955). Türkçede d, t ve n Seslerinin Türemesi. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1955, 11-22.
- Eker, S. (2011). Çağdaş Türk Dili. Ankara: Grafiker Yayınları.
- Eker, S. (2013). Ana Türkçe Uzun Ünlülerin Kıpçak Dillerindeki Kimi İzlerine Dair. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Semih TEZCAN’a Armağan. 13: 145- 167.
- Ercilasun, A. (1999). Ağız Araştırmalarında Kullanılacak Transkripsiyon İşaretleri. Ağız Araştırmaları Bilgi Şöleni. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu- Türk Dil Kurumu Yayınları: 697.
- Eren, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basımevi.
- Ergin, M. (2008). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım/ Yayım/ Tanıtım.
- Gülsevin, G. (2005). Ağız Araştırmalarımızda Yaygınlaşmış Yanlışlıklar (3): ‘üzüm/ yüzüm; ölük/ höllük;’ türeme mi düşme mi?. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, V/2, 207- 213.
- Güven, Ö. (2014). Sivas İli Zara İlçesi Ağzı [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi- Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı.
- Güven, Ö. (2017). Zara (Sivas) Ağzı Ses Bilgisi- Ünsüzler. Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (13), 451- 469.
- Karahan, L. (2017). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu- Türk Dil Kurumu Yayınları: 630.
- Koç, A. (2010). Kelime Sonunda Ünsüz Türemesi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (28), 47-67.
- Korkmaz, Z. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu- Türk Dil Kurumu Yayınları: 549.
- Korkmaz, Z. (1994). Nevşehir ve Yöresi Ağızları. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu- Türk Dil Kurumu Yayınları: 582.
- Küçük, M. (2013). Anadolu Ağızlarındaki Doğu Kökenli Sözcüklerin Ses Bilgisi Açısından Görünümleri- Ünsüzler-. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 20 (2), 39-78.
- Menz, A. (2009). Erzurum Ağzında Ermenice Ödünç Sözcükler. Türk Dilleri Araştırmaları, 19, 89- 106.
- Öner, M. (1998). Bugünkü Kıpçak Türkçesi. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu- Türk Dil Kurumu Yayınları: 703.
- Özek, F. (2014). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Ön Ses y- Türemesi. Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9 (9), 843-853.
- Sağır, M. (1999). Ağız Çalışmalarında Çeviriyazı. Ağız Araştırmaları Bilgi Şöleni. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu- Türk Dil Kurumu Yayınları: 697.
- Sağır, M. (2002). Ses Olayları Bakımından Anadolu Ağızları. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 20, 1-7.
- Sevinçli, V. ve Çiçek, S. (2019). Türkçede Ses Türemesi- Orhon Yazıtlarından Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Kadar-. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (18), 1233- 1272.
- Tekin, T. (1994). Türk Dillerinde Ön Seste y- Türemesi. Türk Dilleri Araştırmaları, 4, 51-66.
- Tekin, T. ve Ölmez, M. (2015). Türk Dilleri –Giriş-. Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
- Toparlı, R. (2019). Sivas Sözlüğü. Sivas: Sivas Vilayet Kitaplığı.
- Toparlı, R., Vural H. ve Karaatlı R. (2007). Kıpçak Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu- Türk Dil Kurumu Yayınları: 835.
- Türk Dil Kurumu (1978). Derleme Sözlüğü X, S-T, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu- Türk Dil Kurumu Yayınları: 549.
- Vural, H. ve Böler, T. (2011). Ses ve Şekil Bilgisi. İstanbul: Türk Dili İncelemeleri: 11.
- Yürüdür, E. ve Başıbüyük, A. (2002). Orta Kelkit Yöresinde İdari Yapılanmadan Kaynaklanan Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22 (1), 83-97.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Articles |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Haziran 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021Cilt: 45 Sayı: 1 |
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.