Araştırma Makalesi
Yıl 2021,
Cilt: 45 Sayı: 2, 235 - 258, 22.12.2021
Öz
Engellilik günümüzde sadece bireyin kendisini ve ailesini etkileyen bir konu olmaktan çıkarak toplumun tamamını ilgilendiren bir konu olarak karşımızda durmaktadır. Engelliliğin günümüz toplumlarında daha fazla görünmesiyle birlikte; engellilere yönelik politikaların farklılaştığını ve çeşitlendiğini görmekteyiz. Tarihi süreç içerisinde engelliler o günün hâkim paradigması çerçevesinde farklı yaklaşım tarzlarıyla karşılaştıkları da bir gerçektir. Engellilere yönelik yaklaşımların sosyal politikaya çeşitli yönlerden yansıdığı bilinmektedir.
Engellilere yönelik yaklaşımlar toplumdan topluma, kültürden kültüre, farklılık arz etse de bir genelleme yapacak olursak medikal, sosyal ve son dönemlerde insan hakları yaklaşımın ön plana çıktığını söyleyebiliriz. Dolayısıyla bu yaklaşımlar engellilere yönelik sosyal politikaları da etkilemektedir. Bu bağlamda çalışmanın problemi ülkemizde engellilik yaklaşımların sosyal politikaya nasıl yansıdığıdır.
Ülkemizde engellilere yönelik yaklaşımların oluşturduğu politikaları kesin bir şekilde birbirinden ayıramasak da dönemler içinde farklılıklar arz etmektedir. Bu bağlamda engellilere yönelik politikaların oluşumunu üç evrede ele alabiliriz.
Bunlardan birincisi, 1920- 1980 yıllar arası engellilik daha ziyade bireyin ve ailenin kendi sorunu olarak görülen dolayısıyla medikal modelin ağır bastığı dönemdir. İkincisi, 1980- 2005 yıllar arası engellilere yönelik toplumun da sorumluluklarının olduğu kabul edilen kısmen medikal modelin ve ağırlıklı olarak da sosyal modelin yansıdığı dönemdir. Üçüncüsü ise, 2005-20.. yılları arası engellilerin sorunlarına insan hakları bağlamında yaklaşılan politikalar oluşturulduğunu söyleyebiliriz.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aktaş, C., S. Gergin, T. Kuz, L. Mutluoğlu, B. Uğurlu, Z. Yılmaz. (2004). Türkiye Korumalı İşyerleri Araştırması. Öz-Veri, 1 (2), 153-175.
- Aköğretmen, M. ve Orhan, S. (2020). Engelli İstihdamında Bir Alternatif Olarak Engelli Girişimciliği. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (2), 236-256.
- Aile Çalışma Sosyal Hizmetler Bakanlığı (AÇSHB). (2020). https://www.aile.gov.tr/, Erişim tarihi, 03 Ocak 2020, Erişim adresi, https://www.aile.gov.tr /eyhgm/kurumsal/kurum-hakkinda/.
- Aile Sosyal Hizmetler Bakanlığı (ASHB). (2021a). https://www.aile.gov.tr/, Erişim tarihi, 08 Nisan 2020, Erişim adresi, https://www.aile.gov.tr/bakanlik/ hakkinda/tarihce/.
- Aile Sosyal Hizmetler Bakanlığı (ASHB). (2021b). https://www.aile.gov.tr/, Erişim tarihi, 05 Mayıs 2020, Erişim adresi, https://www.aile.gov.tr/eyhgm/kurumsal/kurum-hakkinda/ .
- Aile Sosyal Hizmetler Bakanlığı (ASHB). Ulusal Rapor, (2021). Erişim tarihi, 10 Nisan 2020, Erişim adresi https://ailevecalisma.gov.tr/media/ 12323/ulusal_rapor_taslak.pdf.
- Akyıldız, N. A. (2017). Avrupa Birliği ve Türkiye’de Engelli Politikaları. Ankara: Grafiker Yay.
- Babaoğlu, C. (2015). Türkiye’de Engelli Politikaları ve Sivil Toplum Örgütlerinin Kentsel Engelli Politikalarına Etkisi: Ankara Örneği. [Basılmamış Doktora Tezi], Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Bedir, E. (2015). Sosyal Politikaya İlişkin Genel Bilgiler ve Sosyal Politika Araçları. A. İ. Oral ve Y. Şişman (Ed.) içinde, Sosyal Politika (s. 2-27), Eskişehir: Anadolu Ünv. Yayınları.
- Burcu, E. (2006). Özürlülük Kimliği ve Etiketlemenin Kişisel ve Sosyal Söylemleri. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 23 (2), 61-83.
- Clark, S.G.& Lillie T. (2000). Growing Up wth Disability: Education Law and The Transition to Adulthood. Disability Studies Quarterly, (20), 4. Erşim tarihi, 20 Nisan 2021, Erişim adresi, https://dsq-sds.org/article/view/262/273_1.
- Çaha, H. (2016). Engellilerin Toplumsal Hayata Katılmasına Yönelik Politikalar: Türkiye, ABD ve Japonya Örnekleri. İnsan & Toplum Dergisi, 5 (10), 123-150.
- Çakmak, N. M. (2006). Türk Kamu Hukuku Açısından Engellilerin Hukuki Statüsü. [Basılmamış Doktora Tezi], Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Çalık, S. (2008). Özürlülüğün Değerlendirilmesinde Mevcut Uygulama ve Yaşanan Sorunlar Işığında Yöntem Arayışı. içinde, ICF İşlevsellik, Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırılması Sistemin Uyarlanmasında Eğiticilerin Eğitimi (s. 24-32), Ankara: T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı.
- Çelik, E. (2016). Onuncu Yılında Birleşmiş Milletler Engelli Kişilerin İnsan Hakları Sözleşmesi ve Sözleşme Ruhu. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7 (1), 219-246.
- Çetin, B. I. (2017). Sanayi Devrimi’nden 21. Yüzyıla Batı Dünyasında Engellilik. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 7 (1), 91-122.
- Çitil, M., ve Üçüncü, M. K. (2018). Türkiye’de Engelli Hakları ve Engelliler Hukuku’nun Durumu. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (35), 233-278.
- Çoban-Kaynak, R. (2017). Sosyal Adalet, Eşitlik ve Sosyal Hizmet. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6 (4), 252-260.
- Dolu, E. (2019). Avrupa Birliği Ülkelerinde ve Türkiye’de Engellilere Yönelik Bakım Politikaları ve Uygulamaları. [Yüksek Lisans Tezi], İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni, (2020), Aile Çalışma Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
- EUROSTAT, (2020). http://ec.europa.eu/eurostat/data/database. Erişim tarihi, 02. Ocak 2021, Erişim adresi, http://ec.europa.eu/eurostat/data/database.
- Giddens, A., ve Sutton, P. W. (2014). Sosyolojide Temel Kavramlar. (A. Esgin, Çev.) Ankara: Phoenix Yayınları.
- Güloğlu, F. K. (2015). Türkiye’de Engelli Hakları Alanında Yeni Bir Örgütlenme Engelli Kadın Hareketi. Journal of International Social Research, 8 (39), 477-489.
- Günay, R., ve Görür, H. İ. (2013). Osmanlı Devleti’nde Sağır, Dilsiz Ve Âmâ Mektebi. Tarih Araştırmaları Dergisi, 32 (53), 55-76.
- Güngör, F., ve Güneş, G. (2011). Dünya’daki Gelişmeler Paralelinde Türkiye'de Değişen Özürlülük Politikaları. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (3), 25-44
- Güven, S. (1995). Sosyal Politikanın Temelleri. Bursa. Ezgi Kitapevi.
- İçağasıoğlu Çoban, A. (2008) Engellilere Yönelik Hizmetlerin Sunumunda Yaşam Kalitesi Yaklaşımının Önemi. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, (1), 47-58.
- Kalaycı Kırlıoğlu, H. İ. (2020). Engellilik ve Sosyal Politika. D. Başer (Ed.) içinde, Sosyal Politika ve Sosyal Hizmet (s.245-270), Ankara: Nobel Yay.
- Kolat, S. (2010). Avrupa Birliği Sosyal Politikası Çerçevesinde Özürlülere Yönelik Ayrımcılıkla Mücadele ve Türkiye'deki Yansımaları. Ankara: T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı.
- Koray, M. (2008). Sosyal Politika. Ankara: İmge Yayınevi.
- Küçükali, A. (2015). Engellilere Uygulanan Sosyal Yardımlar. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 16 (35), 100-115.
- Metin, B. (2017). Engellilere Yönelik Sosyal Politikalarda Yerel Yönetimlerin Rolü: Keçiören Belediyesi Örneği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19 (1), 320-344.
- Okur, N. ve Erbil-Erdugan, F. (2010). Sosyal Haklar Ve Özürlüler: Özürlülük Modelleri Bağlamında Tarihsel Bir Değerlendirme. İçinde, Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu II Bildiriler (s. 245-263). İstanbul: Petrol-İş Yayınları.
- Özbek, N. (2002). Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Sosyal Devlet. Toplum ve Bilim, (92), 7-33.
- Özgökçeler, S., ve Alper, Y. (2010). Özürlüler Kanunu’nun Sosyal Model Açısından Değerlendirilmesi. İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 33-54.
- Sarıipek, D. B. (2017). “İhtiyaç” Kavramı Ekseninde Sosyal Koruma: Temel İhtiyaçlar Yaklaşımı. İnsan ve İnsan, 4 (12), 43-65.
- Şahin, H. ve Erkal, S. (2012). Ortopedik ve Görme Engelli Bireyler İçin Konaklama Tesislerinde Yapılması Gereken Düzenlemeler. Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar Dergisi. 1-14.
- TÜİK, (2011); http://www.tuik.gov.tr. Erişim tarihi, 02 Aralık 2020, Erişim adresi, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Isgucu-Istatistikleri-Ekim-2011-10730.
- Tokol, A. (1997). Sosyal Politika. Bursa: Uludağ Ünv. Güçlendirme Vakfı Yay.
- Turan, S. (2018). Tanrı’nın Engeli Mi? Engelli Tanrı Mı? Hıristiyan Geleneğinde Engellilik, İstanbul: Okurakedemi Yay.
- Ünal, V. (2016). Engellilerde Toplumsal Bütünleşme ve Dindarlık. İstanbul: Rağbet Yayınları.
- Ünal, V. (2018a). Engellilerin Engelliliğe Bakışı Ve Dine Yaklaşımları. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 22 (3), 1457-1482.
- Ünal, V. (2018b). Toplumsal Değişim Sürecinde Engelliler. Electronic Turkish Studies, 13 (18), 1323-1342.
- Ünal, V. (2019). Modernleşme Sürecinde Yaşlılık Düşüncesini Değiştiren Olgular-Toplumsal Yaşamın Kıyısında Kalan Yaşlılar. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 43 (2), 275-298.
- Winter, J. A. (2004). Toplumsal Bir Sorun Çözümleyici Olarak Özürlü Hakları Hareketinin Gelişimi. (M. Ergün, Çev.) Öz-Veri, 1 (2), 341-56.
- Yılmaz, V., ve Yentürk, N. (2017). Türkiye'de Engellilere Yönelik Kamu Harcamalarının On Yıllık Seyri. Çalışma ve Toplum, 52 (1): 59-74.
- Zengin, O. (2011). Sosyal Hizmetin Sağlık Hizmetlerinin Sunumundaki Rolü. Konuralp Tıp Dergisi, 3 (3), 29-34.
- Zengin, O. ve Altındağ, Ö. (2016). Bir İnsan Hakları Mesleği Olarak Sosyal Hizmet. Toplum ve Sosyal Hizmet, 27 (1), 79-190.
Toplam 48 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Articles |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 22 Aralık 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021Cilt: 45 Sayı: 2 |
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.