Araştırma Makalesi
Yıl 2021,
Cilt: 45 Sayı: 2, 209 - 234, 22.12.2021
Öz
Ahşap tavanlı cami yapma geleneğinin kökeni, Orta Asya Türk mimarisine dayanmaktadır. Bu camiler, Orta Anadolu çevresinde yoğun olarak yapılmış olmakla birlikte Anadolu’nun birçok yerinde görülmektedir. Ahşap tavanlı cami geleneği, Anadolu’da XIII. yüzyıl başlarında başlayıp, XX. yüzyıla başlarına kadar devam etmiştir.
Bu çalışmada, Bozkır ilçesine bağlı köylerde inşa edilmiş olan ahşap ahşap tavanlı camilerin bir grubu incelenmiş ve genel bir değerlendirmeyle Türk mimarisindeki konumları ortaya konmuştur. Bu camiler plan olarak Anadolu Selçuklu cami geleneğini devam ettirmektedir. Camilerin mihrap, minber, mahfil ve vaaz kürsüsü gibi yapı elemanlarında ahşap süsleme tekniklerinin inceliği dikkat çekmektedir. Ahşap süslemeler arasında bitkisel, geometrik ve stilize motifler bulunmaktadır. S ve C kıvrımlı süslemelerin yoğunluğu göze çarpmaktadır. Kalemişi süslemeler arasında ise cami, Kâbe gibi yapı tasvirleri ile servi ağaçları, çok kollu yıldızlar ve vazolu-vazosuz bitkiler gibi süslemeler vardır. Mihrap ve cephelerde de yazı süslemeleri az da olsa dikkat çekmektedir. Yapılar ahşap ve duvar süslemeleriyle Geç dönem Osmanlı özellikleri görülmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akok, M. (1946). Kastamonu Kasaba Köyünde Candaroğlu Mahmut Bey Camisi. Belleten, X (38), 293-301.
- Aktuğ, C. E. ve Pektaş, K. (2016). Geç Dönem Kalem İşi Süslemeli Bir Eser: Aydın Kuyucak Kayran Köyü Camii. Medeniyet Sanat, İMÜ Sanat, Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 2 (2), 9-25.
- Algaç, Ş. (2017). Afyonkarahisar Dazkırı-İdris Köyü Camii ve Kalemişi Bezemeleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (2), 421-432.
- Algaç, Ş. (2020). Uşak-Banaz-Yeşilyurt (Holuz) Köyü Camii ve Kalemişi Bezemeleri. Art-Sanat Dergisi, 13, 1-26.
- Altın, Y. (2009). Konya’daki Geç Dönem Osmanlı Camileri [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
- Apa, G. (2011). Wooden Decoration in the Mosques of Bozkır and its Region. Hakan Oniz ve Erdogan Aslan (Ed.), içinde, Soma 2009: Proceedings of the XIII Symposium on Mediterranean Archaeology 23-24 April 2009Selcuk University of Konya Turkey (p. 213-223). BAR International Series 2200, Oxford: Archaeopress.
- Arık, R. (1973). Batılılaşma Dönemi Türk Mimarisi Örneklerinden Anadolu’da Üç Ahşap Cami, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
- Arık, R. (1988). Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Aslanapa, O. (1971). Turkish Art and Architecture, London.
- Aslanapa, O. (1991). Anadolu’da İlk Türk Mimarisi Başlangıcı ve Gelişmesi, Ankara.
- Atak, E. (2019). Tokat’tan Ahşap Direkli Bir Yapı: Üzümören Ulu Camii. Vakıflar Dergisi, 51, 99-130.
- Aykaç, R. (2019). Ilgın Belekler Mahallesi (Köyü) Camisi. Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi, 11, 203-225.
- Başar, M. E. Ve Şimşir, Z. (2007). Ahırlı’daki Türk Devri Yapıları. Mustafa Yılmaz (Ed.) (Ahmet Atalay ve Osman Doğanay ile) içinde, Bozkır’ın Dünü ve Bugünü Sempozyumu 12 Kasım 2006, (s. 355-369). Konya: Bozkır Kültür Derneği.
- Bayhan, A. A. (2017). Ilgaz’dan Üç Köy Camisinin Düşündürdükleri. Çankırı Karatekin Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 5/2, 94-116.
- Bozkurt, T. (2015). Konya-Hatunsaray (Lystra) ve Çevresindeki Cami ve Mescitler. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 55 (1), 1-54.
- Çakmak, Ş (2017). Denizli-Çivril Menteş Köyü Camisi. Hacer Sibel Ünalan Özdemir (Ed.) (Mükerrem Kürüm ve Nurdan Akbulut ile) içinde, Uluslararası XVIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu 22-25 Ekim 2014, (s. 169-178). Efeler Belediyesi Kültür Yayınları.
- Çaycı, A. ve Yavuzyılmaz, A. (2020). Derbent ve Köylerindeki Mimari Eserler. Ahmet Çaycı (Ed.) içinde, Aladağ’ın İncisi Derbent, (s. 349-426). Konya: Derkad Yayınları. Danışık, Ş. (2007). Seydişehir’deki Türk Devri Yapıları [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
- Daş, E. (1991). Dazkırı Yakınlarında Yayınlanmamış̧ Ahşap Destekli İki Köy Camii. İçinde, 9. Milletlerarası Türk Sanattan Kongresi, Tebliğler İstanbul 23-27 Eylül, c. 2, (s. 1-12). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Deniz, B. (1988). Aksaray'da (Niğde) Ahşap Sütunlu İki Köy Camii. Arkeoloji Sanat Tarihi Dergisi, IV, 19-56.
- Denktaş, M. (2001). Kayseri-Develi Şıhlı Kasabası Yusufağa Cami. Mustafa Denktaş (Ed.) (Yıldıray Özbek ile) içinde, Prof. Dr. Zafer Bayburtluoğlu’na Armağan, Sanat Yazıları, (s. 201-205). Kayseri: Büyükşehir Belediyesi.
- Duran, R. (1988). Konya Sarayönü’nde Üç Ahşap Cami. Vakıflar Dergisi, XX, 47-62.
- Erdemir, Y. (1985). Konya Beyşehir Bayındır Köyü Camii. Vakıflar Dergisi, 19, 193-206.
- Erdemir, Y. (1987). Tokat Yöresindeki Ahşap Camilerin Kültürümüzdeki Yeri. Hayri Bolay (Haz.) (Mustafa Yazıcıoğlu vd ile) içinde, Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu (2-6 Temmuz 1986) Bildiriler Kitabı (s. 295-312). Ankara: Gelişim Matbaası.
- Erdemir, Y. (1999). Beyşehir Eşrefoğlu Süleyman Bey Camii ve Külliyesi, Beyşehir: Beyşehir Vakfı.
- Erdemir, Y. (2002). Nakışlı Ahşap Camilerimizin Klâsik Dönemdeki Zengin Bir Temsilcisi: Doğanhisar Ulu Camii. Mustafa Denktaş (Ed.) (Yıldıray Özbek ve Aslı Sağıroğlu ile) içinde, VI. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu (8-10 Nisan 2002) (s. 381-396). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
- Erdemir, Y (2007). Bozkır Yöresindeki Ahşap Camilerin Zengin Süslemeli Bir Örneği Hisarlık Camii ve Yöreye Etkileri. Mustafa Yılmaz (Ed.) (Ahmet Atalay ve Osman Doğanay ile) içinde, Bozkır’ın Dünü ve Bugünü Sempozyumu 12 Kasım 2006 (s. 333-354). Konya: Bozkır Kültür Derneği
- Erdemir, Y (2014). Beyşehir Yöresinde Eşrefoğlu Geleneğini Sündüren Nakışlı Bir Ahşap Cami Örneği: Çavuş Camii. Osman Kunduracı (Ed.) (Ahmet Aytaç ile) içinde, III. Uluslararası Türk Sanatları, Tarihi ve Folkloru Kongresi/Sanat Etkinlikleri 20-26/09/2014 (s. 61-72). Delhi/Hindistan.
- Kara, H. (2006). Konya-Hadim ve Taşkent Türk Devri Yapıları [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
- Karaaslan, M. (2021). Ankara’da Korunması Gerekli Bir Köy Camisi: Karahoca Köyü Camisi. Ankara Araştırmaları Dergisi, 9 (1), 171-185.
- Karakuş, F. (2021). 13. Yüzyılda Anadolu’da İnşa Edilen Ahşap Direkli Camiler Üzerine Değerlendirme Çalışması. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 11 (1), 131-161.
- Karpuz, H. (2003). Konya Kadınhanı’ndaki Vakıf Camiler. Burhan Ersoy (Haz.) (Mehmet Narince ile) içinde, Vakıf Medeniyeti Sempozyumu Kitabı (Ankara 12-13 Mayıs 2003), (s. 201-221). Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü.
- Karpuz, H. (2006). Konya ve Çevresinde Yazlık Mekânlı Camiler. Hamza Gündoğdu vd. (Ed.) içinde, IX. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, (21- 23 Nisan 2005, Erzurum), (s. 287-305). Erzurum: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Atatürk Üniversitesi Rektörlüğü.
- Karpuz, H. (2009). Türk Kültür Varlıkları Envanteri Konya, c. I-II-III. Ankara: TTK Yayınları.
- Koçyiğit, F. (2019). Amasya’da Ahşap Tavanlı İki Cami Örneği: Şıhlar ve Kızılkışlacık Köyü Camileri. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (2), 1641-165.
- Kunduracı, O. (1997). Konya Altınekin İlçesi Ali Paşa Camii. Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, 11, 143-159.
- Kuran, A. (1993). Anadolu’da Ahşap Sütunlu Selçuklu Mimarisi, Malazgirt Armağanı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2. Baskı, 179-186.
- Otto-Dorn, K. (1965). Die Ulu Dschami in Sivrihisar. Anadolu (Anatolia), 9, 161-168.
- Önge, Y. (1971). Anadolu’da XIII-XIV. Yüzyılın Ahşap Camilerinden Bir Örnek: Beyşehir Köşk Köyü Mescidi. Vakıflar Dergisi, 9, 291-296.
- Önge, Y. (1973). Konya Meram Mesiresindeki Mimari Bir Manzume. Vakıflar Dergisi, 10, 367-383.
- Özkan, H. (2014). Bayburt Dağçatı Köyü Camii ve Çeşmesi. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 31, 119-135.
- Şafakçı, H. (2015). Bozkır Kazası Vakıfları (XV.-XX. Yüzyıllar). Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
- Şimşir, Z. (2007). Ilgın Yukarı Çiğil Kasabası’ndaki İki Ahşap Cami. Haşim Karpuz (Ed.) (Osman Eravşar ile) içinde, Uluslararası Türk Sanatı ve Arkeolojisi Sempozyumu, Yeni İpek Yolu Konya Kitabı, c. X, (s. 607-620). Konya: Konya Ticaret Odası.
- Taşdelen, A. ve Çetin, Ş. (2019). Ilgın İlçesi Balkı Köyü Camii Süslemeleri. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(3), 420-442.
- Tay, L. (2017). Kırşehir/Mucur Camileri. Art-e Sanat Dergisi, 10, 691-729.
- Tekin, A. (2015). Bozkır ve Köylerindeki Camiler [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
- Tercanlı, A. (2020). Cami Tasvirli Yapılara Kütahya’dan Bir Örnek: Koca Seyfullah Camisi. Asia Minor Studies, 8 (1), 372-385.
- Uysal, A. O. (1998). Ankara Arslanhane Camii Üzerine Bazı Tespitler. İçinde, VII. Milli Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri (II. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı-Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri) (30 Nisan-02 Mayıs 1988) Bildiriler Kitabı, (s. 207-225). Konya: Selçuklu Araştırmaları Merkezi Yayınları.
- Ülkü, O. (2016). Osmanlı Mimarisinde Manzara Resimleri Süslemeciliği Bağlamında Koçarlı-Cincin Köyü Cihanoğlu Hacı Abdülaziz Efendi Camii Duvar Süslemelerinin Değerlendirilmesi. Sanat Tarihi Dergisi, 25 (2), 277-293.
- Yavuzyılmaz, A. (2019). Konya’da Ahşap Direkli Bir Köy (Tatköy) Camii. Osman Kunduracı (Ed.) (Ahmet Yavuzyılmaz ile) içinde, Yaşar Erdemir’e Armağan: Sanat Tarihi Yazıları, (s. 93-123). Konya: Literatürk Academia.
Toplam 49 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Articles |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 22 Aralık 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021Cilt: 45 Sayı: 2 |
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.