Öz
Kaynakça
- Adıvar, A. A. (1982). Osmanlı Türklerinde İlim. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Ahmet Rasim (1927). Matbuat Tarihine Medhal İlk Büyük Muharrirlerden Şinasi. İstanbul: Yeni Matbaa.
- Akün, Ö. F. (1976). La Marseillaise”in Türkçede En eski Manzum Tercümesi. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 121-14.
- Baydar, M. (1968). Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Anıları. İstanbul: Menteş Kitabevi.
- Berkes, N. (1978). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Doğu-Batı Yayınları.
- Beydilli, K. (2013). Yeni Osmanlılar Cemiyeti. İçinde, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 43. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. s. 430-433.
- Ebüzziya Tevfik (1973). Yeni Osmanlılar Tarihi C. 1, İstanbul: Kervan Kitapçılık.
- Gövsa, İ. A. (1946). Ayetullah Bey. İçinde, Türk Meşhurları Ansiklopedisi, 1. İstanbul: Yedigün Neşriyatı. s. 55. İnal, İ. M. K. (1988). Son Asır Türk Şairleri C 1. İstanbul: Dergâh Yayınları.
- İmzasız (1993). Buffon Kontu (Georges Louis Leclerc). İçinde, Dictionnaire Larousse Ansiklopedik Sözlük 2. İstanbul: Milliyet Gazetecilik AŞ. s. 440. İmzasız (1288). Rüya. İbret. 50, 1-3.
- Korkmaz, F. (2016). Yeni Osmanlılar Cemiyeti Kurucularından Mehmed Âyetullah Bey Dönem-İnsan-Eser. Ankara: Detay Yayınları.
- Mengi, M. (1977). Kıyafetnameler Üzerine. Türk Dil Kurumu Araştırmaları Yıllığı Belleten, 25, 299-309.
- Mengi, M. (2002). Kıyafetname. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 25. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 513,514.
- Moralı, S. S. (1969). Ayetullah Bey ve Yeni Osmanlılar Cemiyeti. Hayat Tarih Mecmuası, 2 (12), 31-34.
- Samipaşazade Hasan Bey (1341). Ayetullah Bey ve Yeni Osmanlılar. Havadis-i Hukukiye ve Tarihiye, 2, 2-6.
- Tayşi, M. S. (1980). Kıyafet İlmi ve Seyyid Lokman Çelebi’nin Kıyafetnamesi. İslâm Medeniyeti Dergisi, 4(38), 91-92.
- Yüksel, S. (2021). Hakayıku’l-Vekayi Gazetesi ve Son Pişmanlık Mukaddimesi’ne Zemin Hazırlayan Tartışma. Edebî Eleştiri Dergisi, “Takvim-i Vekayi’den 1928 Yılına Süreli Yayınlar ve Edebiyat” Özel Sayısı, 1-19.
Öz
Yeni Osmanlılar, Osmanlı İmparatorluğu’nun Batılılaşması sürecinin önemli aktörlerindendir. Mehmet Ayetullah Bey bu topluluğun dikkat çeken bir ismidir. Bu makalede Mehmet Ayetulah’ın bugüne kadar bilinmeyen iki eseri tanıtılacaktır. Tarih-i Tabii tercümesi ve Kıyafetname isimli bu eserler Hakayıku’l-Vekayi’nin sütunlarında tefrika edilmeye başlanmış fakat tamamlanamamış ve kitap olarak neşredilmemiştir.
Ayetullah Bey, Georges Louis Leclerc de Buffon’un Histoire Naturelle isimli eserini tercümeye başlamış fakat yarım bırakmıştır. Tercümenin tefrikasına başlandığı günlerde Ayetullah Bey’in görev değişikliği yapmak zorunda kalması bu yarım kalışın sebebi olabilir. Eserin felsefi muhtevası da mütercimin problemlerle karşılaşması ve tercümeyi tamamlayamaması sonucunu doğurmuş olabilir.
Ayetullah Bey, Kıyafetname’sine kâinat, kâinattaki varlıklar, insanın kâinattaki yeri, ruh ve beden birlikteliği gibi felsefi konularla başlamıştır. Diğer kıyafetnamelerin temel meselesi olan kıyafet-i insaniyeyi çok kısa geçmiş ve kıyafet-i milliye başlığı atarak millet merkezli genellemeye gitmiştir. Ayetullah Bey’in, Kıyafetname’si bu yönüyle diğer kıyafetnamelerden farklıdır. Mehmet Ayetullah’ın kıyafet-i milliye düşüncesiyle hareket etmesini onun siyasi kimliği ile açıklamak ve XIX. yüzyılın ikinci yarısında belirgin hâle gelen milliyetçilik düşüncesinin bir sonucu olarak düşünmek gerekir.
Ayetullah Bey’in Tedmür Harabeleri ve Rüya isimli eserleri de yayımlanmadan önce Hakayıku’l-Vekayi gazetesinde tefrika edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Yeni Osmanlılar Mehmet Ayetullah Bey Kıyafetname Tarih-i Tabii Hakayıku’l-Vekayi.
Kaynakça
- Adıvar, A. A. (1982). Osmanlı Türklerinde İlim. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Ahmet Rasim (1927). Matbuat Tarihine Medhal İlk Büyük Muharrirlerden Şinasi. İstanbul: Yeni Matbaa.
- Akün, Ö. F. (1976). La Marseillaise”in Türkçede En eski Manzum Tercümesi. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 121-14.
- Baydar, M. (1968). Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Anıları. İstanbul: Menteş Kitabevi.
- Berkes, N. (1978). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Doğu-Batı Yayınları.
- Beydilli, K. (2013). Yeni Osmanlılar Cemiyeti. İçinde, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 43. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. s. 430-433.
- Ebüzziya Tevfik (1973). Yeni Osmanlılar Tarihi C. 1, İstanbul: Kervan Kitapçılık.
- Gövsa, İ. A. (1946). Ayetullah Bey. İçinde, Türk Meşhurları Ansiklopedisi, 1. İstanbul: Yedigün Neşriyatı. s. 55. İnal, İ. M. K. (1988). Son Asır Türk Şairleri C 1. İstanbul: Dergâh Yayınları.
- İmzasız (1993). Buffon Kontu (Georges Louis Leclerc). İçinde, Dictionnaire Larousse Ansiklopedik Sözlük 2. İstanbul: Milliyet Gazetecilik AŞ. s. 440. İmzasız (1288). Rüya. İbret. 50, 1-3.
- Korkmaz, F. (2016). Yeni Osmanlılar Cemiyeti Kurucularından Mehmed Âyetullah Bey Dönem-İnsan-Eser. Ankara: Detay Yayınları.
- Mengi, M. (1977). Kıyafetnameler Üzerine. Türk Dil Kurumu Araştırmaları Yıllığı Belleten, 25, 299-309.
- Mengi, M. (2002). Kıyafetname. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 25. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 513,514.
- Moralı, S. S. (1969). Ayetullah Bey ve Yeni Osmanlılar Cemiyeti. Hayat Tarih Mecmuası, 2 (12), 31-34.
- Samipaşazade Hasan Bey (1341). Ayetullah Bey ve Yeni Osmanlılar. Havadis-i Hukukiye ve Tarihiye, 2, 2-6.
- Tayşi, M. S. (1980). Kıyafet İlmi ve Seyyid Lokman Çelebi’nin Kıyafetnamesi. İslâm Medeniyeti Dergisi, 4(38), 91-92.
- Yüksel, S. (2021). Hakayıku’l-Vekayi Gazetesi ve Son Pişmanlık Mukaddimesi’ne Zemin Hazırlayan Tartışma. Edebî Eleştiri Dergisi, “Takvim-i Vekayi’den 1928 Yılına Süreli Yayınlar ve Edebiyat” Özel Sayısı, 1-19.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Articles |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 16 Haziran 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022Cilt: 46 Sayı: 1 |
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.