THE EFFECT OF CONTEXT ON THE TRANSFORMATİON OF FOLK LİTERATURE GENRES: A CASE STUDY OF A LEGEND AND AN ANECDOTE
Öz
Understanding the context of products of folklore is of great importance for conducting accurate studies on these products. This is because a folklore product can have different names and functions in different contexts. Therefore, to obtain reliable results in any study based on these products, it is essential to gather information about the context in which the products were created. For this reason, the significance of the contexts of folklore products has been emphasized in previous studies. This study, however, will discuss the changes and transformations of a narrative in different contexts.
The study population includes a narrative cited as a legend in Diyarbakır and an anecdote in Sivas. Both texts recount the tale of villagers who are bothered by the sun in their eyes while traveling to the city center in the morning and voice their complaints to the rulers. This study, which was conducted on the noteworthy fact that the same event is presented as a legend in one context and as an anecdote in another, compares the legend and anecdote texts in terms of the event, people, time, place, narrator, context, and function. The result of the comparison revealed no differences in structural features, such as the context of narrative formation, subject, event, persons, time, place, and narrator. However, it was concluded that the narratives were told under two different genres, legend, and anecdote, due to the change in the functions of the narrative in the contexts in which they were retold.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Basılı Kaynaklar
- Alptekin, A. B. (2014). Efssane Motifleri Üzerine (2. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
- Bars, M. E. (2017). Sözlü Gelenekte Nesir Anlatıların Tür Sorunu. Alınteri Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 39-51.
- Bascom, W. R. (2006). Folklorun Biçimleri: Nesir Anlatılar (R. N. Aktaş vd. Çev.). M. Ö. Oğuz vd. (Ed.) içinde, Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar1 (ss. 171-202). Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
- Boratav, P. N. (2016). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı (4. Baskı). Ankara: Bilgesu Yayınları.
- Çetin, İ. (2020). Türk Halk Hikayeciliği. Ankara: Nobel Yayınları.
- Çobanoğlu, Ö. (2018). Halk Edebiyatına Giriş. H. BİLTEKİN (Ed.), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
- Ekici, M. (2007). Halk Bilgisi (Foklor) Deleme ve İnceleme Yöntemleri. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
- Gökşen, C. (2017). Türk Halk Edebiyatında Fıkra Türü. K. ÖNCÜL ve S. ÇEK (Ed.) İçinde, Türk Fıkra Kültürü Tanım Tahlil Yöntem. (s. 9-29). Ankara: Akçağ Yayınları.
- Güven, M. (2013). Anadolu Ağıtlarının Türküleşme Süreci ve Üç Ağıt Örneği. Foklor Edebiyat, C. 19, S. 75, 117-128.
- Helimoğlu Yavuz, M. (1993). Diyarbakır Efsaneleri (2. Baskı). Ankara: Doruk Yayınları.
- İçel, H. (2010). Köroğlu'nun Bolu Beyi Kolu Üzerine Bir İnceleme. Konya: Kömen Yayınları.
- Kaya, D. (2020). Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü (7. Baskı). Ankara: Akçağ Yay.
- Koca, S. K. (2017). Fıkra Tipleri. K. ÖNCÜL ve S. ÇEK (Ed.) içinde, Türk Fıkra Kültürü Tanım Tahlil Yöntem (ss. 31-53). Ankara: Akçağ Yayınları.
- Rayman, H. (2010). Halk Edebiyatı Anlatı Türleri. Ankara: Gazi Kitabevi Yayınları.
- Ulusoy Aranyosi, E. (2011). Halk Hikâyelerinde Tür Sorunu Üzerine. Millî Folklor, 92, 13-18.
- Yıldırım, D. (2016). Türk Bitiği (2. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
- Elektronik Kaynaklar
- Saf: TDK Sözlük, 30. 03. 2024 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı.
- Sözlü Kaynaklar
- KK1: Ahmet Uğurlu, 21. 01. 2020 tarihinde derlendi.
Öz
Halk bilimi ürünlerinin bağlamlarının bilinmesi bu ürünlerle ilgili yapılacak çalışmalar için son derece önemlidir. Çünkü bir ürün farklı bağlamlarda değişik ad ve işlevlerle icra edilebilmektedir. Bu ürünlerden yola çıkılarak yapılacak herhangi bir çalışmada sağlıklı sonuçlar elde edebilmek için ürünlerin bağlamlarıyla ilgili bilgilerin de elde edilmesi gerekmektedir. Bu nedenle bugüne kadar yapılan çalışmalarda halk bilimi ürünlerinin bağlamlarının önemine dikkat çekilmiştir. Bu çalışmadaysa bir anlatının farklı bağlamlarda yaşadığı değişim ve dönüşümler ele alınacaktır.
Çalışmanın evreni Diyarbakır’da efsane, Sivas’ta da fıkra olarak aktarılan bir anlatıdan oluşmaktadır. İki metinde de sabahleyin şehir merkezine giderken gözlerine güneş düşen köylülerin bu durumdan rahatsız olmaları ve güneşi yöneticilere şikâyet etmeleri hikâye edilir. Aynı olayın bir bağlamda efsane, diğer bağlamda fıkra olarak işlev görmesi üzerinde durulması gerekli bir konu olduğu düşüncesiyle yapılan bu çalışmada efsane ve fıkra metinleri; olay, kişiler, zaman, mekân, anlatıcı, bağlam ve işlev bakımlarından karşılaştırılmıştır. Karşılaştırmanın sonucunda anlatının oluşum bağlamları, konu, olay, şahıslar, zaman, mekân ve anlatıcı gibi yapısal özellikleri bakımından herhangi bir farklılık taşımadıkları görülmüştür. Ancak anlatının yeniden nakledildikleri bağlamlardaki işlevlerinin değişmesi nedeniyle efsane ve fıkra olarak iki farklı tür adıyla anlatıldıkları sonucuna varılmıştır.
Kaynakça
- Basılı Kaynaklar
- Alptekin, A. B. (2014). Efssane Motifleri Üzerine (2. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
- Bars, M. E. (2017). Sözlü Gelenekte Nesir Anlatıların Tür Sorunu. Alınteri Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 39-51.
- Bascom, W. R. (2006). Folklorun Biçimleri: Nesir Anlatılar (R. N. Aktaş vd. Çev.). M. Ö. Oğuz vd. (Ed.) içinde, Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar1 (ss. 171-202). Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
- Boratav, P. N. (2016). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı (4. Baskı). Ankara: Bilgesu Yayınları.
- Çetin, İ. (2020). Türk Halk Hikayeciliği. Ankara: Nobel Yayınları.
- Çobanoğlu, Ö. (2018). Halk Edebiyatına Giriş. H. BİLTEKİN (Ed.), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
- Ekici, M. (2007). Halk Bilgisi (Foklor) Deleme ve İnceleme Yöntemleri. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
- Gökşen, C. (2017). Türk Halk Edebiyatında Fıkra Türü. K. ÖNCÜL ve S. ÇEK (Ed.) İçinde, Türk Fıkra Kültürü Tanım Tahlil Yöntem. (s. 9-29). Ankara: Akçağ Yayınları.
- Güven, M. (2013). Anadolu Ağıtlarının Türküleşme Süreci ve Üç Ağıt Örneği. Foklor Edebiyat, C. 19, S. 75, 117-128.
- Helimoğlu Yavuz, M. (1993). Diyarbakır Efsaneleri (2. Baskı). Ankara: Doruk Yayınları.
- İçel, H. (2010). Köroğlu'nun Bolu Beyi Kolu Üzerine Bir İnceleme. Konya: Kömen Yayınları.
- Kaya, D. (2020). Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü (7. Baskı). Ankara: Akçağ Yay.
- Koca, S. K. (2017). Fıkra Tipleri. K. ÖNCÜL ve S. ÇEK (Ed.) içinde, Türk Fıkra Kültürü Tanım Tahlil Yöntem (ss. 31-53). Ankara: Akçağ Yayınları.
- Rayman, H. (2010). Halk Edebiyatı Anlatı Türleri. Ankara: Gazi Kitabevi Yayınları.
- Ulusoy Aranyosi, E. (2011). Halk Hikâyelerinde Tür Sorunu Üzerine. Millî Folklor, 92, 13-18.
- Yıldırım, D. (2016). Türk Bitiği (2. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
- Elektronik Kaynaklar
- Saf: TDK Sözlük, 30. 03. 2024 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı.
- Sözlü Kaynaklar
- KK1: Ahmet Uğurlu, 21. 01. 2020 tarihinde derlendi.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Edebiyat Sosyolojisi |
| Bölüm | Articles |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Haziran 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 9 Nisan 2024 |
| Kabul Tarihi | 27 Haziran 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024Cilt: 48 Sayı: 1 |
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.