Öz
The adventure of the military press in the Ottoman Empire began with Ceride-i Askeriye, which was published on 7 Şaban 1280/ February 17, 1864, and gained an important place in the history of the Turkish press with numerous publications until the proclamation of the republic. In military newspapers and magazines, the writing staff of which was generally composed of soldiers, it is possible to occasionally come across the writings of intellectuals, bureaucrats or prominent political figures in society. It is observed that military newspapers and magazines directly addressed the navies, especially the land forces, and were even published under names related to the land and naval forces. In addition to military articles, the Ottoman military press, which covered the armies of foreign states, Ottoman political life, sports activities and literary life in detail, included many articles on aviation. In these articles, attention was drawn to the fact that aviation activities would be an important and rising value of the world in the future, and the investments of the world military systems related to aviation were analyzed, especially during the Balkan Wars and the First World War. The present study covers a research in which the news related to the history of aviation in the Ottoman Military Press are indexed. The study has also been prepared in the light of Ottoman archival documents and literature sources.
Kaynakça
- Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi (CBOA).
- Sadaret Mektubî Kalemi (A.MKT.): 14/13
- Cevdet Maarif (C.MF.): 87-4313
- Dahiliye Nezareti Muhaberat-ı Umumiye İdaresi Evrakı (DH. MUİ.): 13/35
- Hariciye Nezareti Mektubî Kalemi Evrakı (HR.MKT.): 3/50
- Yıldız Perakende Evrakı Askerî Maruzat (Y.PRK.ASK). .254/8
- Milli Savunma Bakanlığı Askeri Tarih Arşivi (MSBATA). 110-9-1-3/35-0-149 110-9-1-3/35-0-153
- II- Literatür
- Ahmed Eşref (R1330). Harbde Tayyarecilik, Risale-i Mevkute-i Bahriye, No.1, Teşrin-i Sani 1330, ss. 40-48.
- Ali Rıza Seyfi (R1327). Sefâin-i Harbiye-i Havaiye Harb Balonları – Tayyareler”, Donanma Mecmuası, Sayı 22, Kanun-ı Evvel 1327, ss. 2023-2030.
- Anonim Makale, Tayyareler ve İstikşaf, Harb Mecmuası, Sayı. 3, ss. 37-42.
- Anonim Makale, Süveyş ve Havalisinde Tayyaremizin Faaliyeti ve Tayyarelerden Alınan Fotoğraflar, Harb Mecmuası, Sayı. 14, ss. 221-222.
- Anonim Makale, Bahri Tayyareler, Ceride-i Bahriye, Sayı. 637, ss. 2021-2022.
- Aruçi, M. (1997). Hasan Kâfî Akhisârî. İçinde, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 16, ss. 326-329.
- Bahri Tayyarecilik. (1913). Ceride-i Bahriye, 8 Ağustos 1329, Sayı 637, ss. 2021-2022.
- Balonlardan Mermi Endahtı, (1909). Ceride-i Bahriye, Sayı 430.
- Donanma Mecmuası, Aralık 1910, S. 10.
- Donanma Mecmuası, Ekim 1913, S.45.
- Geçili, Derya, (2024). Hava Balonlarının (Zeplin) Havacılık Tarihindeki Yeri, Türk Hava Kurumu Üniversitesi, Havacılık ve Uzay Çalışmaları Dergisi, 4, (1), ss. 48-74.
- Göncüoğlu, Süleyman Faruk (2010). İlk gazeteler. İstanbul'un İlkleri Enleri, İstanbul: Ötüken. https://m5dergi.com/dergi/sayi-35i-ekim-2020/ucak-gemilerinin-ortaya-cikis-seruveni/ (Erişim Tarihi 22/05/2024).
- İngiltere Bahriyesinde Tayyarecilik (R1329). Ceride-i Bahriye, 23 Mayıs 1329.
- Kansu, Y., Şensöz S., Öztuna, Y. (1997). Havacılık Tarihinde Türkler c. 1, Ankara: Hv.Bsm. ve Neşriyat Müdürlüğü.
- Kaymakam Süreyya, (1912). Osmanlıların Büyük Bir İstikbali de Tayyarelerdedir, Zafer, S. 2, 8 Mart 1328/10 Nisan, ss. 1-2.
- Kaymakam Süreyya. (1912). Müdaffa-i Milliye, 1 Nisan 1328 (M. 15 Nisan 1912), ss.1.
- Kocatürk, Ender (2013). Osmanlı Pilotlarının İstanbul-Kahire-İskenderiye Seyahati (Şubat Mayıs 1914). İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Koloğlu, Orhan, (2014). İlk Gazete İlk Polemik. İstanbul: Kaynak Yayınları.
- Lodan Hanry (1912). Tayyareler. Donanma Mecmuası, S.25, Mart 1912, ss. 47-48.
- Mülazım Asaf (R1328). Bahri Tayyareler. Mecmua-yı Fünûn-ı Bahriye, Teşrin-i Sani 1328, ss. 167-171. Osmanlı Ordusunda Tayyare İhdası İçin (R.1328). Müdafaa-i Milliye, 1 Nisan 1328, ss.1.
- Tatar, Cengiz (2018). Türk Havacılık Tarihi (1909-1954) Milli Mücadele Dönemi Öncesi ve Sonrası Türk Havacılığı, [Basılmamış Doktora Tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
- Yalçın, Osman, (2008). Türk Hava Harp Sanayii Tarihi, [Basılmamış Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi.
- Yalçın, Osman (2016). Havacılık, Hava Gücünün Doğuşu ve Birinci Dünya Savaşına Etkisi. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi Sayı: 59, Güz, ss.181-236.
- Yalçın, Osman. (2021). Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Türk Askeri Havacılığı. Bilig, Kış, s.96, ss. 147-176.
- Yazıcı, Nesimi (2010). DİA, C.39, İstanbul, ss. 490-492.
- Yusuf Kenan (1912). Harb ve Harb-i Müstakbelde Tayyare ve Balonlar. Zafer, 11 Nisan 1912.
Öz
Osmanlı Devleti’nde askeri basın serüveni 7 Şaban 1280/ 17 Şubat 1864 tarihinde yayınlayan Ceride-i Askeriye ile başlamış, Cumhuriyetin ilanına kadar çok sayıda yayın ile Türk basın tarihinde önemli bir yer edinmiştir. Yazar kadrosunu genellikle askerlerin oluşturduğu askeri gazete ve mecmualarda zaman zaman edipler, bürokratlar ya da toplumda öne çıkmış siyasi figürlerin yazılarına rastlamak mümkündür. Askeri gazete ve mecmualarda başta kara kuvvetleri olmak üzere askeri donanmaların doğrudan ele alındığı ve hatta kara ve deniz kuvvetlerini ilgilendiren isimlerle yayımlandıkları görülmektedir. Askeri yazıların yanı sıra dönemin yabancı devlet orduları, Osmanlı siyasal yaşamı, spor aktiviteleri ve edebi hayatın detaylı olarak ele alındığı Osmanlı askeri basınında, havacılık ile alakalı çok sayıda yazı yer almıştır. Bu yazılarda havacılık faaliyetlerinin, istikbalde dünyanın önemli ve yükselen değeri olacağı gerçeğine dikkat çekilmiş, özellikle Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşı süreçlerinde dünya ordu sistemlerinin havacılık ile alakalı yatırımları irdelenmiştir. Mevcut çalışma, başta Osmanlı Askeri Matbuatında yer alan ve havacılık tarihiyle alakalı haberlerin fihristleştirildiği bir araştırmayı kapsamaktadır. Çalışma ayrıca Osmanlı arşiv vesikalarından ve literatür kaynakları ışığında hazırlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi (CBOA).
- Sadaret Mektubî Kalemi (A.MKT.): 14/13
- Cevdet Maarif (C.MF.): 87-4313
- Dahiliye Nezareti Muhaberat-ı Umumiye İdaresi Evrakı (DH. MUİ.): 13/35
- Hariciye Nezareti Mektubî Kalemi Evrakı (HR.MKT.): 3/50
- Yıldız Perakende Evrakı Askerî Maruzat (Y.PRK.ASK). .254/8
- Milli Savunma Bakanlığı Askeri Tarih Arşivi (MSBATA). 110-9-1-3/35-0-149 110-9-1-3/35-0-153
- II- Literatür
- Ahmed Eşref (R1330). Harbde Tayyarecilik, Risale-i Mevkute-i Bahriye, No.1, Teşrin-i Sani 1330, ss. 40-48.
- Ali Rıza Seyfi (R1327). Sefâin-i Harbiye-i Havaiye Harb Balonları – Tayyareler”, Donanma Mecmuası, Sayı 22, Kanun-ı Evvel 1327, ss. 2023-2030.
- Anonim Makale, Tayyareler ve İstikşaf, Harb Mecmuası, Sayı. 3, ss. 37-42.
- Anonim Makale, Süveyş ve Havalisinde Tayyaremizin Faaliyeti ve Tayyarelerden Alınan Fotoğraflar, Harb Mecmuası, Sayı. 14, ss. 221-222.
- Anonim Makale, Bahri Tayyareler, Ceride-i Bahriye, Sayı. 637, ss. 2021-2022.
- Aruçi, M. (1997). Hasan Kâfî Akhisârî. İçinde, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 16, ss. 326-329.
- Bahri Tayyarecilik. (1913). Ceride-i Bahriye, 8 Ağustos 1329, Sayı 637, ss. 2021-2022.
- Balonlardan Mermi Endahtı, (1909). Ceride-i Bahriye, Sayı 430.
- Donanma Mecmuası, Aralık 1910, S. 10.
- Donanma Mecmuası, Ekim 1913, S.45.
- Geçili, Derya, (2024). Hava Balonlarının (Zeplin) Havacılık Tarihindeki Yeri, Türk Hava Kurumu Üniversitesi, Havacılık ve Uzay Çalışmaları Dergisi, 4, (1), ss. 48-74.
- Göncüoğlu, Süleyman Faruk (2010). İlk gazeteler. İstanbul'un İlkleri Enleri, İstanbul: Ötüken. https://m5dergi.com/dergi/sayi-35i-ekim-2020/ucak-gemilerinin-ortaya-cikis-seruveni/ (Erişim Tarihi 22/05/2024).
- İngiltere Bahriyesinde Tayyarecilik (R1329). Ceride-i Bahriye, 23 Mayıs 1329.
- Kansu, Y., Şensöz S., Öztuna, Y. (1997). Havacılık Tarihinde Türkler c. 1, Ankara: Hv.Bsm. ve Neşriyat Müdürlüğü.
- Kaymakam Süreyya, (1912). Osmanlıların Büyük Bir İstikbali de Tayyarelerdedir, Zafer, S. 2, 8 Mart 1328/10 Nisan, ss. 1-2.
- Kaymakam Süreyya. (1912). Müdaffa-i Milliye, 1 Nisan 1328 (M. 15 Nisan 1912), ss.1.
- Kocatürk, Ender (2013). Osmanlı Pilotlarının İstanbul-Kahire-İskenderiye Seyahati (Şubat Mayıs 1914). İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Koloğlu, Orhan, (2014). İlk Gazete İlk Polemik. İstanbul: Kaynak Yayınları.
- Lodan Hanry (1912). Tayyareler. Donanma Mecmuası, S.25, Mart 1912, ss. 47-48.
- Mülazım Asaf (R1328). Bahri Tayyareler. Mecmua-yı Fünûn-ı Bahriye, Teşrin-i Sani 1328, ss. 167-171. Osmanlı Ordusunda Tayyare İhdası İçin (R.1328). Müdafaa-i Milliye, 1 Nisan 1328, ss.1.
- Tatar, Cengiz (2018). Türk Havacılık Tarihi (1909-1954) Milli Mücadele Dönemi Öncesi ve Sonrası Türk Havacılığı, [Basılmamış Doktora Tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
- Yalçın, Osman, (2008). Türk Hava Harp Sanayii Tarihi, [Basılmamış Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi.
- Yalçın, Osman (2016). Havacılık, Hava Gücünün Doğuşu ve Birinci Dünya Savaşına Etkisi. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi Sayı: 59, Güz, ss.181-236.
- Yalçın, Osman. (2021). Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Türk Askeri Havacılığı. Bilig, Kış, s.96, ss. 147-176.
- Yazıcı, Nesimi (2010). DİA, C.39, İstanbul, ss. 490-492.
- Yusuf Kenan (1912). Harb ve Harb-i Müstakbelde Tayyare ve Balonlar. Zafer, 11 Nisan 1912.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Askeri Sosyoloji |
| Bölüm | Articles |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 4 Temmuz 2024 |
| Kabul Tarihi | 20 Kasım 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024Cilt: 48 Sayı: 2 |
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.