Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

FIRST MAGAZINE PUBLISHED IN TURKISH SOCIETY IN THE FIELD OF SOCIAL SCIENCES: ULUM-U İKTİSADİYE VE İÇTİMAİYE MECMUASI

Yıl 2024, Cilt: 48 Sayı: 2, 213 - 223, 30.12.2024

Öz

Abstract
The development of sociology as a science in Turkey has progressed in parallel with challenging processes. The intellectuals of the 18th century, in particular, who prioritized the resolution of the major social problems present in the Ottoman Empire and the prevention of the collapse of the state, aimed to adopt the science of sociology directly from its origin (France) as a shortcut and apply it to the mechanics of the structure of Turkish society in which a monarchic and theocratic regime was dominant. Sociology, which fell short of becoming the recipe for deliverance from the period of depression during which significant political, military, and socioeconomic upheavals were experienced, contributed to the reshaping of society on the way toward the foundation of a new state. In particular, the environment provided by the Second Constitutional Monarchy period allowed the publication of several magazines and newspapers. One of these publications was Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası [Economic and Social Sciences Magazine]. The Magazine, which started its life with the initiatives of Mehmed Cavid Bey, who served as the Minister of Finance in the last periods of the Ottoman Empire, Ahmed Şuayb, who managed to fit very valuable publications and intellectual contributions into his 34-year life, and philosopher Rıza Tevfik (Bölükbaşı), is the first social sciences magazine published in Turkish society. In this theoretical study, the conditions of the period were evaluated in a general sense by approaching the issue from the perspective of historical sociology, and the efforts of intellectuals who sought solutions to the crises experienced by the Ottoman Empire in its Westernization process to utilize the power of the social sciences and the data of the science of sociology by reviewing the relevant literature along with the point of view of the Magazine. In addition to being the first robust, scientific, and periodical publishing operation in Turkish society, the Magazine was also the work of the prominent intellectuals of the period.

Kaynakça

  • Akça, Ü. (2013). Sosyolojinin Türkiye’ye Girişi: Ulum-u İktisadiyye ve İçtimaiyye Mecmuası. İstanbul: Doğu Kitabevi.
  • Akça, Ü. (2015). Türk Sosyolojisinde Organizmacı ve Evrimci Akım. Sosyoloji Konferansları No:52 (2). Ss: 57- 78.
  • Akpolat, Y. (2008). Ahmed Şuayb. Türkiye’de Sosyoloji-I, İsimler-Eserler. (Der: M.Ç. Özdemir). Ankara: Phoenix Yayınevi.
  • Akşin, S. (1997). "Siyasal Tarih (1789-1908)". Türkiye Tarihi-III: Osmanlı Devleti 1600-1908, İstanbul: Cem Yayınları.
  • Aykaç, Z. (2021). Cumhuriyetin Devraldığı Siyasal Miras: II. Meşrutiyet. Atatürk 0niversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. Sayı 71. Ss: 635-652.
  • Berkes, N. (1978). Türkiye'de Çağdaşlaşma. İstanbul: Doğu-Batı Yayınlan.
  • Çığ, Ü. (2007). 19. Yüzyılda Osmanlı'da Gazetecilik Hareketleri: Takvim-i Vekayi'den Vilayet ve Özel Girişim Gazetelerine. Türkiye'de Yerel Basın. (Ed. S. Gezgin) İstanbul: İ.Ü. İletişim Fakültesi Yayınları.
  • Doğan, A., Alkan, H. (2010). Osmanlı Liberal Düşüncesi: Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası: Seçkinci Bir Devlet Anlayışının Temelleri. İstanbul: İstanbul Bilgi 0niversitesi.
  • Ercilasun, B. (1990). Ahmed Şuayb. Büyük Türk Klasikleri. C-10. İstanbul.
  • Erdoğan, A. (2014). Meşrutiyet'in Evrimci Dergisi: Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi. S.3(28). Ss: 73-91.
  • Ergun, D. (1979). 100 Soruda Sosyoloji El Kitabı. 3. Baskı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
  • Erkul, A. (1990). Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. Sayi:13. Ss: 135-156.
  • Eryaman, A. (2020). 1909 Matbuat Kanunu Matbuat Hürriyeti Getirdi mi? İkinci Meşrutiyet Osmanlı Meclisi Mebusanı’nda "Matbuat Hürriyeti" Tartışmaları (1909-1914). OTAM Ankara 0niversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayi:48. Ss: 43-64.
  • İlyasoğlu, A. (1983). Türkiye'de Sosyolojinin Gelişmesi ve Sosyoloji Araştırmaları. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. Cilt:8. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Kaçmazoğlu, H.B. (2001). Türk Sosyoloji Tarihine Giriş- Ön Koşullar. 1. Cilt. İstanbul: Birey Yayıncılık.
  • Karakaş, M. (2013). 100. Yılında Türkiye'de Sosyoloji. TYB Akademi. Yıl:3. S:9. Ss: 7-9.
  • Karta, N. (2014). III. Selim Döneminde Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik Durumu ve Alınan Tedbirler. Iğdır 0niversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı:6. Ss: 21-50.
  • Keskin, E. N. (2010). Yönetim Olgusu Üzerine 1909 Tarihli Bir Makale: Sosyal Bilimler ve Yönetim Bilimi. Memleket Siyaset Yönetim. Cilt:5 (12). Ss:181-200.
  • Koloğlu, O. (2010). Osmanlı Dönemi Basının İçeriği, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
  • Kongar, E. (1982). Türk Toplumbilimcileri-1, İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Korlaelçi, M. (1986). Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi. İstanbul: İnsan Yayınlan.
  • Kızıltan, Y. (2006). I. Meşrutiyet'in İlanı ve ilk Osmanlı Meclis-i Mebusanı. Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. Cilt:26 (1). Ss: 251-272.
  • Lewis, B. (1991). Modem Türkiye'nin Doğuşu. (Çev: M. Kıratlı). 4. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Mardin, Ş. (1994). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Ortaylı, İ. (2024). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. 50 baskı. İstanbul: Kronik Kitap.
  • Polat, G. (2024). Mehmet Cavit Bey (1875-1926). https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/mehmet-cavid-bey-1875-1926/?pdf=3917 Erişim: 07/07/2024 tarihinde:
  • Tanör, B. (2008). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri. 17. Bası. İstanbul: Yapı Kredi Bankası Yayınları.
  • Toprak, Z. (1985). II. Meşrutiyette Fikir Dergileri. Tanzimat’tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi. Cilt:1. İstanbul: İletişim Yayınları. Ss: 126-132.
  • Tuncer, P. (2006). İttihatçı Cavit Bey (Liberal Mazlum). Liberal Düşünce Dergisi. Sayı:34. Ss: 5-22.
  • Ülken, H. Z. (1992). Türkiye'de Çağdaş Düşünce Tarihi. 3. Baskı. İstanbul: Ülken Yayınları.

SOSYAL BİLİMLER ALANINDA TÜRK TOPLUMUNDA YAYINLANAN İLK DERGi: ULUM-U İKTİSADİYE VE İÇTİMAİYE MECMUASI

Yıl 2024, Cilt: 48 Sayı: 2, 213 - 223, 30.12.2024

Öz

Türkiye’de sosyoloji biliminin gelişimi zorlu süreçlerle paralellik göstermektedir. Özellikle 18. yüzyıl içinde Osmanlı Devletinin yaşadığı büyük sosyal sorunların aşılmasını ve çöküşün önlenmesini önceleyen dönemin aydınları, hazır reçete olarak gördükleri sosyoloji bilimini kaynağından (Fransa) doğrudan alarak, Türk toplumunda monarşik ve teokratik bir rejimin etkin olduğu toplumsal yapının işleyişine uygulamak istemişlerdir. Büyük siyasi, askeri ve sosyo-ekonomik çalkantıların yaşandığı buhran döneminden kurtuluşun reçetesi olamayan sosyoloji, yeni bir devletin kuruluşuna giden yolda toplumun yeniden şekillenmesine katkı sunmuştur. Özellikle II. Meşrutiyet’in sağladığı ortam çok sayıda dergi ve gazetenin yayınlanmasına olanak sağlamıştır. Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası bu yayınlar arasındadır. Osmanlı’nın son döneminde Maliye Nazırlığı görevinde bulunan Mehmed Cavid Bey, 34 yıllık yaşamına çok değerli yayınlar, girişimler sığdıran Ahmed Şuayb ve felsefeci Rıza Tevfik (Bölükbaşı)’nın girişimleriyle yayın hayatına başlayan dergi, Türk toplumunda yayınlanan ilk sosyal bilimler dergisi olma özelliğini taşımaktadır. Bu teorik çalışmada tarihsel sosyolojinin perspektifinden konuya yaklaşılarak, dönemin koşulları genel hatlarıyla değerlendirilmiş, durum analizi yöntemi kullanılarak Osmanlı İmparatorluğu’nun batılılaşma süreciyle birlikte yaşadığı bunalımlara çözüm arayan aydınların sosyal bilimlerin gücü ve sosyoloji biliminin verilerinden yararlanma çabaları Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası’nın perspektifinden ilgili literatür taranarak incelenmiştir. Dergi, Türk toplumunun sosyal bilimler alanındaki ilk ciddi, bilimsel ve süreli yayıncılık faaliyeti olmanın yanında, dönemin önemli aydınlarının eseridir.

Kaynakça

  • Akça, Ü. (2013). Sosyolojinin Türkiye’ye Girişi: Ulum-u İktisadiyye ve İçtimaiyye Mecmuası. İstanbul: Doğu Kitabevi.
  • Akça, Ü. (2015). Türk Sosyolojisinde Organizmacı ve Evrimci Akım. Sosyoloji Konferansları No:52 (2). Ss: 57- 78.
  • Akpolat, Y. (2008). Ahmed Şuayb. Türkiye’de Sosyoloji-I, İsimler-Eserler. (Der: M.Ç. Özdemir). Ankara: Phoenix Yayınevi.
  • Akşin, S. (1997). "Siyasal Tarih (1789-1908)". Türkiye Tarihi-III: Osmanlı Devleti 1600-1908, İstanbul: Cem Yayınları.
  • Aykaç, Z. (2021). Cumhuriyetin Devraldığı Siyasal Miras: II. Meşrutiyet. Atatürk 0niversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. Sayı 71. Ss: 635-652.
  • Berkes, N. (1978). Türkiye'de Çağdaşlaşma. İstanbul: Doğu-Batı Yayınlan.
  • Çığ, Ü. (2007). 19. Yüzyılda Osmanlı'da Gazetecilik Hareketleri: Takvim-i Vekayi'den Vilayet ve Özel Girişim Gazetelerine. Türkiye'de Yerel Basın. (Ed. S. Gezgin) İstanbul: İ.Ü. İletişim Fakültesi Yayınları.
  • Doğan, A., Alkan, H. (2010). Osmanlı Liberal Düşüncesi: Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası: Seçkinci Bir Devlet Anlayışının Temelleri. İstanbul: İstanbul Bilgi 0niversitesi.
  • Ercilasun, B. (1990). Ahmed Şuayb. Büyük Türk Klasikleri. C-10. İstanbul.
  • Erdoğan, A. (2014). Meşrutiyet'in Evrimci Dergisi: Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi. S.3(28). Ss: 73-91.
  • Ergun, D. (1979). 100 Soruda Sosyoloji El Kitabı. 3. Baskı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
  • Erkul, A. (1990). Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. Sayi:13. Ss: 135-156.
  • Eryaman, A. (2020). 1909 Matbuat Kanunu Matbuat Hürriyeti Getirdi mi? İkinci Meşrutiyet Osmanlı Meclisi Mebusanı’nda "Matbuat Hürriyeti" Tartışmaları (1909-1914). OTAM Ankara 0niversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayi:48. Ss: 43-64.
  • İlyasoğlu, A. (1983). Türkiye'de Sosyolojinin Gelişmesi ve Sosyoloji Araştırmaları. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. Cilt:8. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Kaçmazoğlu, H.B. (2001). Türk Sosyoloji Tarihine Giriş- Ön Koşullar. 1. Cilt. İstanbul: Birey Yayıncılık.
  • Karakaş, M. (2013). 100. Yılında Türkiye'de Sosyoloji. TYB Akademi. Yıl:3. S:9. Ss: 7-9.
  • Karta, N. (2014). III. Selim Döneminde Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik Durumu ve Alınan Tedbirler. Iğdır 0niversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı:6. Ss: 21-50.
  • Keskin, E. N. (2010). Yönetim Olgusu Üzerine 1909 Tarihli Bir Makale: Sosyal Bilimler ve Yönetim Bilimi. Memleket Siyaset Yönetim. Cilt:5 (12). Ss:181-200.
  • Koloğlu, O. (2010). Osmanlı Dönemi Basının İçeriği, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
  • Kongar, E. (1982). Türk Toplumbilimcileri-1, İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Korlaelçi, M. (1986). Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi. İstanbul: İnsan Yayınlan.
  • Kızıltan, Y. (2006). I. Meşrutiyet'in İlanı ve ilk Osmanlı Meclis-i Mebusanı. Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. Cilt:26 (1). Ss: 251-272.
  • Lewis, B. (1991). Modem Türkiye'nin Doğuşu. (Çev: M. Kıratlı). 4. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Mardin, Ş. (1994). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Ortaylı, İ. (2024). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. 50 baskı. İstanbul: Kronik Kitap.
  • Polat, G. (2024). Mehmet Cavit Bey (1875-1926). https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/mehmet-cavid-bey-1875-1926/?pdf=3917 Erişim: 07/07/2024 tarihinde:
  • Tanör, B. (2008). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri. 17. Bası. İstanbul: Yapı Kredi Bankası Yayınları.
  • Toprak, Z. (1985). II. Meşrutiyette Fikir Dergileri. Tanzimat’tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi. Cilt:1. İstanbul: İletişim Yayınları. Ss: 126-132.
  • Tuncer, P. (2006). İttihatçı Cavit Bey (Liberal Mazlum). Liberal Düşünce Dergisi. Sayı:34. Ss: 5-22.
  • Ülken, H. Z. (1992). Türkiye'de Çağdaş Düşünce Tarihi. 3. Baskı. İstanbul: Ülken Yayınları.
Toplam 30 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Sosyoloji (Diğer)
Bölüm Articles
Yazarlar

Güney Nair 0000-0002-6165-9672

Yayımlanma Tarihi 30 Aralık 2024
Gönderilme Tarihi 18 Temmuz 2024
Kabul Tarihi 2 Aralık 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024Cilt: 48 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Nair, G. (2024). SOSYAL BİLİMLER ALANINDA TÜRK TOPLUMUNDA YAYINLANAN İLK DERGi: ULUM-U İKTİSADİYE VE İÇTİMAİYE MECMUASI. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 48(2), 213-223.