Öz
İnsanların varoluşundan itibaren güvenlik en temel ihtiyaçlardan biri olmuştur. Güvenlik sağlanmadan hayatın devamlılığı sağlanamayacağı için insanlar farklı yöntemlerle bu ihtiyacı gidermişlerdir. Toplumların oluşması ile asayiş ve düzene gereksinim duyulduğundan devlet mekanizması ortaya çıkmıştır. Tarihin en eski devlet kurucularından olan ve devlet geleneği binlerce yıl öncesine dayanan Türkler, kamu düzen ve güvenliğini milli savunmayla birlikte yürütmüşlerdir. Osmanlı Devleti kuruluşundan itibaren güvenlik konusuna ayrı bir önem vermiştir. Fakat devletin kuruluşundan itibaren ordunun dış ve iç güvenliğini bir arada yürütmesi nedeniyle ayrı bir iç güvenlik kurumu kurulmamıştır. III. Selim ve II. Mahmud devirlerinde güvenlik konusunun üzerinde durulması ve yeni düzenlemeler yapılması ile devlette merkezileşme düşüncesinin sonucu olarak iç güvenliğin ordudan ayrı bir güvenlik teşkilatı olması yolunda ilk adımlar atılmıştır.Abdülmecid döneminde ise Tanzimat'ın ilanı sonrası devletin içinde yaşanan asayiş problemlerinin çözüme kavuşturulması için iç güvenlikte yeni bir strateji izlenerek 1840 yılında Anadolu ve Rumeli'de iç güvenlik unsuru olan Zaptiye Teşkilatının temelleri atılmıştır. Teşkilatın taşrada faaliyete başlaması ile 1842'de Bozok (Yozgat) Sancağında da zaptiye birlikleri oluşturulmuştur.Bu çalışmada genel olarak devletin iç güvenlikte önemli bir yardımcısı ve düzen sağlayıcılarından olan Zaptiye Teşkilatının 1840 yılında kuruluşundan 1879’da teşkilatın jandarmaya dönüşümüne kadar geçen dönem incelenmiştir. Özelde ise Bozok (Yozgat) Zaptiye birliklerinin yapısı ve teşkilat faaliyetleri arşiv belgeleri ve literatür kaynakları kullanılarak incelenmiştir. Böylece taşrada kurulan zaptiye birlikleri ile ilgili az sayıda olan çalışmalara bir yenisini daha ekleyerek konuya katkı sağlamak amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Agras, N. (2010). II. Mahmud Dönemi Islahat Hareketleri ve II. Mahmud'un Eğitim Öğretim Faaliyetleri, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
- Akdeniz, C. (2021). "Polis Mecmuası (1913-1928) Yazılarına Göre Osmanlı Devleti'nde Polis Teşkilatı", TAD, C.40, S.69, ss.364-401.
- Akkaya, B. (2013). "Geçmişten Günümüze Türk Polis Teşkilatında Rütbeler", Turkish Studies, V. 8/5, ss. 59-72.
- Alyot, H. (2008). Türkiye'de Zabıta, Tarihi Gelişim ve Bugünkü Durum, Türk Polis Tarihi Araştırma Merkezi, Ankara.
- Alpar, G. (2013). "Güvenliğin Sağlanmasında Bir Kolluk Kuvveti Olan Jandarmanın Geçmişten Günümüze Rolü ve Dünyadaki Konumu", Güvenlik Bilimleri Dergisi, 2(1), ss.79-106.
- Atar, F. (2017). "İlk İslam Devletlerinde Kadı-Polis İlişkisi", Türk Polis Tarihinin Kökenleri, Ed. Yücel Yiğit, Polis Akademisi Yayınları, 1. Baskı, Ankara.
- Beydilli, K. (2013). "Yeniçeri", TDV İslam Ansiklopedisi, 43. Cilt, ss.450-462.
- Cansız, İ. (1997). Şer'iyye Sicillerine Göre XIX. Yüzyıl Sonlarında Yozgat Sancağı, Gazi Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
- Ceylan (Cavcav), F. (2013). Vilayet Salnameleri'nde Yozgat (H.1290-H.1325) (M. 1873- M.1907), Afyon Kocatepe Üniversitesi SBE Yüksek Lisans Tezi, Afyon.
- Çadırcı, M. (1963)."Anadolu'da Redif Askeri Teşkilatı'nın Kuruluşu", Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 8, S. 14, ss. 63-75.
- Çadırcı, M. (1991).Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, TTK Basımevi, Ankara.
- Çadırcı, M. (1993). "Tanzimat döneminde Çıkarılan Men-i Mürur ve Pasaport Nizamnameleri", Belgeler, C. XV, S. 19, ss. 170-181.
- Eryiğit, B. H. ve Kalafat, C. (2019). "Osmanlı Devleti'nde 1840-1858 Yılları Arasında Taşra Yönetimini Düzenleyen Nizamnameler Üzerine Bir Değerlendirme", Strategic Public Management Journal, V.5, I. 10, ss.54-62.
- İlgürel, M. (2017). "Osmanlı Devleti'nde Şehirlerin Emniyet ve Asayişi: Subaşılık Müessesesi", Türk Polis Tarihinin Kökenleri, Ed. Yücel Yiğit, Polis Akademisi Yayınları, 1. Baskı, Ankara.
- İslamoğlu, A. (2012). "Hukuk Tarihimizde Polis Kurumuna Kısa Bir Bakış", I. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, İstanbul, ss. 327-334
- Kaya, F. (2022). Kuruluş, Gelişim ve Faaliyetleri Açısından Sivas'ta Zaptiye Birlikleri, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas.
- Koç, Y. (2013). "Yozgat", TDV İslam Ansiklopedisi, 43. Cilt, TDV İslam Araştırmaları Merkezi,ss. 559.
- Lewis, B. (2010).Modern Türkiye'nin Doğuşu, III. Edisyon Çevirisi: Boğaç Babür Turna, Arkadaş Yayınevi, 4. Baskı, Ankara.
- Mahmud Şevket. (1983). Osmanlı Askeri Teşkilatı ve Kıyafeti, Çev: Nurettin Türsan ve Semiha Türsan, K.K.K. Ankara Basımevi, Ankara.
- Martal, A. (1988). "XVI. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nda Su Yolculuk", TTK Belleten, C. 52, S. 205, ss. 1585-1654.
- Okçabol, D. (2016). Türk Zabıta Tarihi ve Teşkilat Tarihçesi, Polis Akademisi Yayınları, (Tıpkı Basım), I. Baskı, Ankara.
- Ortaylı, İ. (2011). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Timaş Yayınları, 32. Baskı, İstanbul.
- Ortaylı, İ. (2016). Üç Kıtada Osmanlılar, Timaş Yayınları, 9. Baskı, Ankara.
- Öcal, Y. (2015). "XIX. Yüzyıl Seyahatnamelerinde Yozgat ve Çevresi", Akademik Bakış Dergisi, S. 51, ss. 49-61.
- Öz, M. (1994). "Bozok Sancağında İskân ve Nüfus (1539-1642)", XII. Türk Tarih Kongresi, ss. 787-794.
- Özcan, A. (1995)."Zaptiye", TDVİA, C.44, ss.128-130.
- Özcan, A. (2003)."Martolos", TDV İslam Ansiklopedisi, C. 28, ss. 64-66.
Öz
The Turks, one of the oldest state builders in the history of mankind as their state tradition dates back thousand of years, have carried out public order and security together with national defence. They have preferred a nomadic lifestyle since their emergence on the stage of history. For this reason, they fought great struggles for their security in the regions they ruled. The Ottoman Empire, being aware of this fact and having experience, attached great importance to this issue. İn particular, the proclamation of the Tanzimat and the problems of public order in the state led to a new search for internal security. With the idea of centralising security, II. Mahmud had the Zaptiye Organisation, an element of internal security, set up in Anatolia and Rumelia. Bozok (Yozgat) Sanjak, one of the Anatolian Sanjaks, is one of them. İn this study, the zaptiye organisation, which is an important assistant of the state in internal security and a provider of order, is examined. The structure and organisational activities of the Bozok (Yozgat) Zaptiye troops, which occupied an important position in Anatolia due to its location on the transit route of many cities, will be discussed in the light of main and first hand sources. Thus, it is aimed to contribute to the literature by adding a new one to the few studies on the zaptiye troops in the provinces and sanjaks.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Agras, N. (2010). II. Mahmud Dönemi Islahat Hareketleri ve II. Mahmud'un Eğitim Öğretim Faaliyetleri, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
- Akdeniz, C. (2021). "Polis Mecmuası (1913-1928) Yazılarına Göre Osmanlı Devleti'nde Polis Teşkilatı", TAD, C.40, S.69, ss.364-401.
- Akkaya, B. (2013). "Geçmişten Günümüze Türk Polis Teşkilatında Rütbeler", Turkish Studies, V. 8/5, ss. 59-72.
- Alyot, H. (2008). Türkiye'de Zabıta, Tarihi Gelişim ve Bugünkü Durum, Türk Polis Tarihi Araştırma Merkezi, Ankara.
- Alpar, G. (2013). "Güvenliğin Sağlanmasında Bir Kolluk Kuvveti Olan Jandarmanın Geçmişten Günümüze Rolü ve Dünyadaki Konumu", Güvenlik Bilimleri Dergisi, 2(1), ss.79-106.
- Atar, F. (2017). "İlk İslam Devletlerinde Kadı-Polis İlişkisi", Türk Polis Tarihinin Kökenleri, Ed. Yücel Yiğit, Polis Akademisi Yayınları, 1. Baskı, Ankara.
- Beydilli, K. (2013). "Yeniçeri", TDV İslam Ansiklopedisi, 43. Cilt, ss.450-462.
- Cansız, İ. (1997). Şer'iyye Sicillerine Göre XIX. Yüzyıl Sonlarında Yozgat Sancağı, Gazi Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
- Ceylan (Cavcav), F. (2013). Vilayet Salnameleri'nde Yozgat (H.1290-H.1325) (M. 1873- M.1907), Afyon Kocatepe Üniversitesi SBE Yüksek Lisans Tezi, Afyon.
- Çadırcı, M. (1963)."Anadolu'da Redif Askeri Teşkilatı'nın Kuruluşu", Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 8, S. 14, ss. 63-75.
- Çadırcı, M. (1991).Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, TTK Basımevi, Ankara.
- Çadırcı, M. (1993). "Tanzimat döneminde Çıkarılan Men-i Mürur ve Pasaport Nizamnameleri", Belgeler, C. XV, S. 19, ss. 170-181.
- Eryiğit, B. H. ve Kalafat, C. (2019). "Osmanlı Devleti'nde 1840-1858 Yılları Arasında Taşra Yönetimini Düzenleyen Nizamnameler Üzerine Bir Değerlendirme", Strategic Public Management Journal, V.5, I. 10, ss.54-62.
- İlgürel, M. (2017). "Osmanlı Devleti'nde Şehirlerin Emniyet ve Asayişi: Subaşılık Müessesesi", Türk Polis Tarihinin Kökenleri, Ed. Yücel Yiğit, Polis Akademisi Yayınları, 1. Baskı, Ankara.
- İslamoğlu, A. (2012). "Hukuk Tarihimizde Polis Kurumuna Kısa Bir Bakış", I. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, İstanbul, ss. 327-334
- Kaya, F. (2022). Kuruluş, Gelişim ve Faaliyetleri Açısından Sivas'ta Zaptiye Birlikleri, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas.
- Koç, Y. (2013). "Yozgat", TDV İslam Ansiklopedisi, 43. Cilt, TDV İslam Araştırmaları Merkezi,ss. 559.
- Lewis, B. (2010).Modern Türkiye'nin Doğuşu, III. Edisyon Çevirisi: Boğaç Babür Turna, Arkadaş Yayınevi, 4. Baskı, Ankara.
- Mahmud Şevket. (1983). Osmanlı Askeri Teşkilatı ve Kıyafeti, Çev: Nurettin Türsan ve Semiha Türsan, K.K.K. Ankara Basımevi, Ankara.
- Martal, A. (1988). "XVI. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nda Su Yolculuk", TTK Belleten, C. 52, S. 205, ss. 1585-1654.
- Okçabol, D. (2016). Türk Zabıta Tarihi ve Teşkilat Tarihçesi, Polis Akademisi Yayınları, (Tıpkı Basım), I. Baskı, Ankara.
- Ortaylı, İ. (2011). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Timaş Yayınları, 32. Baskı, İstanbul.
- Ortaylı, İ. (2016). Üç Kıtada Osmanlılar, Timaş Yayınları, 9. Baskı, Ankara.
- Öcal, Y. (2015). "XIX. Yüzyıl Seyahatnamelerinde Yozgat ve Çevresi", Akademik Bakış Dergisi, S. 51, ss. 49-61.
- Öz, M. (1994). "Bozok Sancağında İskân ve Nüfus (1539-1642)", XII. Türk Tarih Kongresi, ss. 787-794.
- Özcan, A. (1995)."Zaptiye", TDVİA, C.44, ss.128-130.
- Özcan, A. (2003)."Martolos", TDV İslam Ansiklopedisi, C. 28, ss. 64-66.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Askeri Sosyoloji, Sosyoloji (Diğer) |
| Bölüm | Articles |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Haziran 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 4 Ocak 2024 |
| Kabul Tarihi | 26 Haziran 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024Cilt: 48 Sayı: 1 |
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.