Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi

Öz

Luc Ferry ve Alain Renaut, 1980’li yıllarda insan haklarının yalnızca ahlaki değil, aynı zamanda politik düzlemde de temellendirilmesi gerektiğini savunmuş ve bu doğrultuda düşüncelerini hukuki hümanizm anlayışı çerçevesinde yapılandırmışlardır. Polonya’daki Dayanışma Hareketi gibi totaliter rejimlere karşı gelişen politik direnişlerden ilham alan bu yaklaşım, uzun bir süre felsefi soruşturmaya tabi tutulmamış olan insan hakları düşüncesine yönelik çift yönlü bir dönüşün gerçekleştiğini ileri sürer. Ferry ve Renaut, insan haklarının yeniden canlanmasını iki ayrı safha çerçevesinde değerlendirirler. İlk safha, insan haklarının demokratik bir politik düzenin kurucu ilkeleri haline gelebileceğine dair duyulan iyimser beklentilerle karakterize edilir. İkinci safha ise bu beklentilerin karşılanamaması sonucunda ortaya çıkan politik hayalkırıklığına ve insan haklarının teorik temellerine yönelik yeniden sorgulamalara dayanmaktadır. Bu bağlamda Claude Lefort’un totalitarizm eleştirileri ve insan haklarının sembolik boyutuna dair analizleri, Ferry ve Renaut’nun kuramsal pozisyonlarına önemli bir dayanak sunar. Öte yandan Marcel Gauchet, bireysel hakları toplumsal bağlamından kopuk bir şekilde ele alan liberal geleneği eleştirerek, insan haklarının toplumsal ve politik dönüşüm süreçleriyle ilişkili olarak yeniden düşünülmesi gerektiğini öne sürer. Bu eleştiriler, insan haklarının yalnızca bireysel taleplere indirgenemeyeceğini, toplumsal örgütlenme ve kolektif özerklikle birlikte ele alınması gerektiğini gösterir. Ferry ve Renaut açısından insan haklarının yeniden düşünülmesi salt teorik bir refleksiyon değil, aynı zamanda günümüz demokrasilerinin meşruiyetini yeniden inşa etmek bakımından politik bir zorunluluktur. Bu yeniden inşa süreci, ancak hukuku aşkın bir değer alanı olarak konumlandıran bir hukuk felsefesi — yani hukuki hümanizm — aracılığıyla mümkün hale gelebilir.